Andrzej Pająk

Jarosława Gowina z grudnia 2012 r. oraz uniemożliwić tworzenie i znoszenie sądów na mocy rozporządzenia ministra sprawiedliwości. Regulacja wyszczególnia wszystkie sądy istniejące do końca zeszłego roku wraz z ich okręgami. Każda zmiana struktury musiałaby więc w przyszłości następować w trybie nowelizacji ustawy, tak by minister nie mógł takich zmian dokonywać na mocy rozporządzenia. Od stycznia 2013 r., na podstawie rozporządzenia b. ministra sprawiedliwości, 79 najmniejszych sądów rejonowych o limicie etatów do 9 sędziów włącznie zostało zniesionych i stało się wydziałami zamiejscowymi większych jednostek.

Senat jednomyślnie, 85 głosami, wprowadził natomiast 2 poprawki, zaproponowane przez Komisję Ustawodawczą oraz Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, do ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego. Pierwsza poprawka ujednolica terminologię ustawy, a druga umożliwia przeprowadzenie przesłuchania nieletnich ofiar przestępstw także w pomieszczeniach poza sądem. Głównym celem nowelizacji, uchwalonej przez Sejm 10 maja 2013 r. na podstawie 3 projektów poselskich, jest modyfikacja trybu ścigania przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (gwałt; wykorzystywanie bezradności, upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej osoby w celu doprowadzenia do wykonania czynności seksualnych; wykorzystanie polegające na doprowadzeniu przez nadużycie do stosunku seksualnego lub wykorzystanie krytycznego położenia innej osoby do obcowania płciowego albo do poddania się innej czynności seksualnej). W obecnym stanie prawnym te przestępstwa są ścigane na wniosek pokrzywdzonego, w myśl nowych przepisów postępowania byłyby wszczynane z urzędu. Co do zasady ofiary tych przestępstw nie powinny być przesłuchiwane, ale jeśli zachodziłaby taka konieczność, przesłuchiwano by je tylko raz w odpowiednio wyposażonym specjalnym, przyjaznym pomieszczeniu i w obecności prokuratora, obrońcy, pełnomocnika pokrzywdzonego i psychologa. Dźwięk i obraz z przesłuchania byłyby nagrywane i odtwarzane na głównej rozprawie sądowej. Powtórne przesłuchanie w sądzie byłoby możliwe tylko wyjątkowo i dokonywane za pomocą telekonferencji bez konieczności bezpośredniej konfrontacji pokrzywdzonego z oskarżonym na sali sądowej, aby ograniczyć stres ofiary. Kolejna zmiana dotyczy zaostrzenia zasad przesłuchiwania nieletnich (do 15. roku życia) ofiar przestępstw seksualnych. Ich przesłuchanie będzie możliwe jedynie wówczas, gdy zeznania mogłyby mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Ustawa zakłada też m.in., by w przesłuchaniu nieletniego pokrzywdzonego mogła wziąć udział wskazana przez niego osoba pełnoletnia. Nowe przepisy wprowadzą też obowiązek nagrywania przesłuchań świadków i biegłych, gdy zachodzi niebezpieczeństwo, że ich ponowne przesłuchanie nie będzie możliwe, a także przesłuchań odbywających się w obecności niepełnego składu sędziowskiego.

Senat wprowadził również poprawki do ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, uchwalonej 10 maja 2013 r. na podstawie projektu rządowego. Ustawa ma na celu uszczelnienie systemu gospodarowania odpadami opakowaniowymi, tak aby do końca 2014 r. Polska mogła osiągnąć wymagane unijnymi przepisami poziomy odzysku i recyklingu tych odpadów (dyrektywa 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych). Ustawa określa nowe zadania marszałków województw, którzy będą prowadzić – udostępniane w urzędach marszałkowskich i w Internecie –rejestry przedsiębiorców: wprowadzających na rynek produkty w opakowaniach, prowadzących recykling lub inną formę odzysku opakowań, eksportujących odpady opakowaniowe i dokonujących wewnątrzwspólnotowej dostawy tych odpadów. Marszałkowie województw będą także przeprowadzać coroczne kontrole przedsiębiorców. Zgodnie z nowymi przepisami w zakresie utworzenia i utrzymania systemu zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów opakowaniowych, porozumienie z marszałkiem województwa będzie zawierała organizacja samorządu gospodarczego. Ustawa określa też wymagania, jakim powinny odpowiadać opakowania wprowadzane do obrotu, zasady działania organizacji odzysku opakowań, zasady postępowania z opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz zasady ustalania i pobierania opłaty produktowej. Izba poparła poprawki uściślające i precyzujące, zaproponowane przez Komisję Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Komisję Środowiska. Jedna z przyjętych senackich poprawek rozszerza listę podmiotów mogących zawierać porozumienie z marszałkiem województwa w zakresie utworzenie i utrzymania systemów zbierania, transportu i odzysku lub unieszkodliwiania odpadów opakowaniowych. Za przyjęciem ustawy w takim kształcie opowiedziało się 57 senatorów, 28 było przeciw, a 1 wstrzymał się od głosu.

Izba jednomyślnie, 79 głosami, zgodnie z wnioskiem Komisji Kultury i Środków Przekazu, przyjęła natomiast bez poprawek ustawę o zmianie ustawy – Prawo prasowe, 10 maja 2013 r. uchwaloną przez Sejm na podstawie projektu senackiego. Takie stanowisko poparło 79 senatorów. Ustawa realizuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 grudnia 2011 r. (sygn. akt SK 42/09). Zgodnie z nowelą, osoba, która wydaje niezarejestrowane czasopismo lub dziennik albo zawieszone czasopismo, nie będzie karana grzywną lub karą ograniczenia wolności, ale tylko grzywną w wysokości do 5 tys. zł.

Bez poprawek senatorowie przyjęli również nowelizację ustawy – Kodeks pracy, uchwaloną przez Sejm 28 maja 2013 r. na podstawie projektów rządowego i poselskich. Ustawa, począwszy od 17 czerwca 2013 r., wprowadza nowy rodzaj urlopu, czyli urlop rodzicielski. Ponadto o 2 tygodnie wydłuża wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Po wejściu w życie nowelizacji rodzicom przysługiwałyby 52 tygodnie urlopu, a w wypadku porodu mnogiego – nawet 71 tygodni, w zależności od liczby dzieci. Składałoby się na to 20 tygodni urlopu macierzyńskiego (w tym 14 zarezerwowanych tylko dla matki), 6 tygodni urlopu dodatkowego i 26 tygodni tzw. urlopu rodzicielskiego. Jego długość jest stała, bez względu na liczbę dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Z dodatkowego i rodzicielskiego urlopu na równych prawach będą mogli korzystać ojciec i matka. Płatny roczny urlop ma przysługiwać wszystkim rodzicom dzieci urodzonych w 2013 r., nie tylko zatrudnionym na etatach, ale też wszystkim, którzy opłacają ubezpieczenie chorobowe, czyli także pracującym na podstawie umowy – zlecenia i samozatrudnionym. Przewidziano też możliwość łączenia pracy na część etatu, ale nie więcej niż pół, z korzystaniem z tych urlopów. Wtedy pracownik otrzyma połowę zasiłku macierzyńskiego. Zmiany dotyczą również wysokości wynagrodzeń wypłacanych rodzicom w czasie urlopów i sposobu składania wniosków o nie. Rodzic, który zdecyduje się na półroczny pobyt z dzieckiem, będzie otrzymywał 100% pensji. Jeśli zechce przedłużyć urlop o kolejne pół roku, jego wynagrodzenie wyniesie 60% pensji. Z kolei rodzicowi, który chciałby od razu skorzystać z rocznego urlopu, będzie przysługiwało 80% wynagrodzenia. Nowelizacja zmienia również przepisy dotyczące 3-letniego urlopu wychowawczego, który będzie można wykorzystać do ukończenia przez dziecko 5. roku życia, a nie – jak obecnie – 4. roku życia. Ze wszystkich urlopów związanych z pełnieniem funkcji rodzicielskich na zasadach przewidzianych dla pracowników będą mogli korzystać funkcjonariusze służb mundurowych i żołnierze zawodowi. Nowelizacja ma sprzyjać częstszemu wykorzystywaniu urlopów przez ojców. Powinna również poprawić sytuację kobiet na rynku pracy. O przyjęcie nowelizacji bez poprawek wniosły Komisja Rodziny i Polityki Społecznej oraz Komisja Ustawodawcza. W trakcie dyskusji senatorowie Jan Maria Jackowski, Waldemar Kraska, Marek Martynowski i Andrzej Pająk zaproponowali m.in. zwiększenie zasiłku na 3. i kolejne dziecko do 100% miesięcznego wynagrodzenia, senator Maciej Klima zaś proponował objęcie ustawą także tych rodziców, których dzieci urodziły się przed 1 stycznia 2013 r. Warunkiem byłoby nieukończenie przez dziecko 1. roku życia. Senat 56 głosami, przy 29 – przeciw, przyjął ustawę bez poprawek.

Zmiany zaproponowane w ustawie o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz niektórych innych ustaw, którą Sejm uchwalił 10 maja 2013 r. z inicjatywy rządu, a Senat przyjął bez poprawek, mają na celu wyeliminowanie najczęściej pojawiających się problemów związanych z realizacją nowelizowanej ustawy. Zaproponowano m.in.: zmniejszenie z 50% do 20% wkładu własnego gminy w koszta realizacji zadania przy ubieganiu się o środki z budżetu państwa na utworzenie i funkcjonowanie instytucji opieki. Przewidziano także rozszerzenie katalogu podmiotów, które będą mogły się ubiegać o środki z budżetu na utworzenie i funkcjonowanie instytucji opieki, o osoby fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Ustawa rozszerza również katalog podmiotów, które oprócz gminy będą mogły zatrudnić dziennego opiekuna. Będą to osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Jednocześnie podmioty te będą mogły otrzymać dotację z gminy na każde dziecko pozostające pod ich opieką. Dotychczas takie dofinansowanie uzyskiwały żłobki lub kluby dziecięce. Ponadto zebrano i ujęto w jednym akcie prawnym wymagania sanitarne dotyczące żłobków i klubów dziecięcych. Wniosek o przyjęcie nowelizacji bez poprawek, poparty przez Senat w wyniku głosowania (55 głosów za, 30 – przeciw, 1 głos wstrzymujący się), przedstawiła Komisja Rodziny i Polityki Społecznej. Podczas dyskusji senator Jan Rulewski zaproponował 2 poprawki. Pierwsza z nich umożliwiała prowadzenie zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych przy współudziale psychologa i logopedy, a w wypadku opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi – przy współudziale terapeuty. Druga poprawka poszerzała katalog osób, które mogą być opiekunami w żłobku lub klubie dziecięcym, o osoby posiadające kwalifikacje psychologa, logopedy i wychowawcy małego dziecka.

Zgodnie z wnioskiem Komisji Rodziny i Polityki Społecznej Izba jednomyślnie, 86 głosami, przyjęła bez poprawek ustawę o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej, uchwaloną 10 maja 2013 r. na podstawie projektu rządowego. Nowelizacja wykonuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 9 lipca 2012 r. Wprowadza regulację, zgodnie z którą pracownicy korzystający z urlopu macierzyńskiego, a także z dodatkowego urlopu macierzyńskiego będą zwolnieni z obowiązku przepracowania u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy w roku kalendarzowym jako warunku nabycia prawa do tzw. trzynastej pensji. „Trzynastka” będzie przysługiwała w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego czasu. Nowelizacja obejmie także pracowników, którzy skorzystali z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Bez poprawek, głosami 85 senatorów, Izba przyjęła także ustawę o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Taką rekomendację przedstawiły Komisja Ustawodawcza oraz Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji. Ustawa, uchwalona 10 maja 2013 r. z inicjatywy Senatu, stanowi wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 grudnia 2011 r. (sygn. akt K 33/08). Nowelizacja zmierza do objęcia tajemnicy statystycznej taką samą ochroną, jaką zapewniono tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej oraz dziennikarskiej. Zmiany zaproponowane w ustawie spowodują, że zwolnienie świadka z obowiązku zachowania tajemnicy statystycznej będzie możliwe jedynie z uwagi na dobro wymiaru sprawiedliwości, przy braku innych środków dowodowych na daną okoliczność. Nie będzie również możliwe zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy statystycznej na gruncie postępowania w sprawach o wykroczenia.

W wyniku głosowania (58 głosów za, 28 – przeciw) senatorowie poparli wniosek Komisji Gospodarki Narodowej o przyjęcie bez poprawek ustawy o uchyleniu ustawy o przekształceniu własnościowym przedsiębiorstwa państwowego Polskie Linie Lotnicze „LOT”. Ustawa, uchwalona przez Sejm 10 maja 2013 r. na podstawie projektu rządowego, umożliwi zbycie wszystkich akcji posiadanych przez Skarb Państwa w spółce PLL „LOT”. Uchylany art. 2 ustawy dotyczy większościowego, wynoszącego co najmniej 51%, udziału Skarbu Państwa w spółce PLL „LOT”. Przepis ten może zostać uznany za nadmiernie zawężający postanowienia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1008/2008, regulującego wymogi dotyczące struktury własności i kontroli unijnych przewoźników lotniczych. Pogarszał też pozycję „LOT” w stosunku do konkurentów, gdyż Skarb Państwa zachowywał status akcjonariusza większościowego. Ustawa ma również poprawić pozycję negocjacyjną Skarbu Państwa w sprzedaży akcji.

Bez poprawek Izba przyjęła również ustawę o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, uchwaloną przez Sejm 24 maja 2013 r. na podstawie projektu poselskiego. Taką propozycję przedstawiła Komisja Zdrowia. Poparło ją 85 senatorów, 1 wstrzymał się od głosu. Nowela przewiduje, że urzędowa cena zbytu leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobu medycznego nie będzie mogła być wyższa niż cena leku obowiązująca w dniu złożenia wniosku o refundację. Ponadto uproszczono procedurę składania wniosków o objęcie leku refundacją.

Izba przyjęła i postanowiła wnieść do Sejmu projekt ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, realizujący orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 5 lipca 2011 r. (sygn. akt. P 36/10), w którym stwierdzono, że zmiana wymogów formalnych umowy o opiekę, zawartej przez spadkobierców zaliczanych do III grupy podatkowej (osoby niespokrewnione), wprowadzona 1 stycznia 2007 r., jest niezgodna z konstytucją. Zmiana warunków nabycia ulgi mieszkaniowej polegała na wprowadzeniu wymogu zawarcia umowy o opiekę w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi oraz wymogu sprawowania opieki przez 2 lata od momentu poświadczenia podpisów. Brak przepisów przejściowych spowodował, że nowelizacja pozbawiła możliwości nabycia prawa do ulgi mieszkaniowej spadkobierców, którzy zawarli umowę o opiekę przed organem gminy, sprawowali ją przez 2 lata, a spadkodawca zmarł po 1 stycznia 2007 r., kiedy obowiązywały już nowe warunki nabycia tej ulgi. Senat zaproponował przyznanie ulgi podatkowej właśnie tym osobom. Podatnicy, wobec których ustalono już zobowiązanie podatkowe bez uwzględnienia ulgi, mieliby możliwość wznowienia postępowania. Projekt ustawy przygotowała Komisja Budżetu i Finansów Publicznych.

Senat postanowił też wnieść do Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo łowieckie, dostosowujący przepisy do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 6 listopada 2012 r. (sygn. akt K 21/11). Trybunał uznał, że podstawowe elementy postępowania dyscyplinarnego: pojęcie deliktu dyscyplinarnego, katalog sankcji dyscyplinarnych, organy prowadzące postępowanie dyscyplinarne i ogólne zasady tego postępowania należy uregulować w ustawie, a postępowanie dyscyplinarne prowadzone przez organy Polskiego Związku Łowieckiego powinno zostać objęte kontrolą sądową. Trybunał podkreślił, że do wykonania wskazań zawartych w wyroku niezbędna jest zmiana prawa łowieckiego, która nie może polegać jedynie na prostym przeniesieniu do ustawy tych postanowień statutu związku, które dotyczą postępowania dyscyplinarnego. Senacki projekt ustawy przewiduje m.in. dwuinstancyjność dyscyplinarnego sądownictwa łowieckiego, możliwość odwołania się do sądu powszechnego od orzeczeń dyscyplinarnych skutkujących zawieszeniem albo pozbawieniem członkostwa w PZŁ lub kole, a także zawieszeniem albo pozbawieniem prawa do polowania. Uproszczono też system kar przewidzianych dotychczas przez statut związku. Zaproponowano wprowadzenie kary pieniężnej do wysokości przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Ponadto członka PZŁ będzie można ukarać naganą, do 3 lat pozbawić go prawa do polowania, zawiesić w prawach członka do 3 lat lub wykluczyć go ze związku. W projekcie ustawy ustalono też wysokość rocznej składki członkowskiej i wpisowego. Składka nie będzie mogła przekraczać 5% kwoty przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, wpisowe zaś – trzykrotności składki.