Andrzej Pająk

Izba uchwaliła z 12. poprawkami ustawę o szczególnych zasadach restrukturyzacji walutowych kredytów mieszkaniowych w związku ze zmianą kursu walut obcych do waluty polskiej. Był to projekt poselski. Ustawa zakłada, że posiadacze kredytów mieszkaniowych w walutach obcych np. frankach szwajcarskich będą mogli przewalutować je korzystniej niż do tej pory. Kredytobiorcy walutowych kredytów zaciągniętych na zakup mieszkania lub domu będą mogli złożyć do 30 czerwca 2020 r. pisemny wniosek o ich restrukturyzację. Banki będą miały na ich rozpatrzenie 30 dni. Z rozwiązań przewidzianych ustawą będą mogli skorzystać ci kredytobiorcy, którzy nie mają innego mieszkania lub domu, a także osoby, które odziedziczyły kolejne mieszkanie lub dom po zaciągnięciu kredytu podlegającego restrukturyzacji. Mieszkanie kupione na kredyt, który ma być restrukturyzowany, nie może być większe niż 100 m2 (w przypadku domu – 150 m2), chyba że posiadacz kredytu ma co najmniej troje dzieci. Stosunek wielkości kredytu pozostałego do spłaty do wartości nieruchomości, na zakup której został zaciągnięty, nie może być niższy niż 80 proc. Przewalutowanie kredytu ma następować według kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w dniu poprzedzającym złożenie wniosku. Polegać ma ono na wyliczeniu różnicy między wartością kredytu wyrażoną w złotówkach a kwotą zadłużenia, jaką posiadałby w tym momencie kredytobiorca, gdyby w przeszłości zawarł z bankiem umowę o kredyt w złotych, a nie w walucie obcej. Ustawa umożliwia umorzenie 90 % owej różnicy – między kredytem wziętym we frankach w przeliczeniu na złotówki a kredytem złotówkowym. Restrukturyzacja obejmuje dalszą spłatę kwoty kredytu, jaka pozostałaby do spłaty, gdyby kredytobiorca zawarł umowę o kredyt mieszkaniowy w walucie polskiej, oraz 10% (nieumorzonej) różnicy w walucie polskiej oraz całej różnicy między ratami, które spłaciłby, gdyby wziął kredyt w złotówkach, a tymi, które spłacił w kredycie walutowym – co stanowi nowe zobowiązanie, na które bank udziela kredytu. Zasadnicza poprawka senacka przywraca pierwotną wersję poselską ustawy i zakłada, że koszty przewalutowania kredytów frankowych w połowie będą płacić banki, a w połowie kredytobiorcy. Kolejna poprawka przewiduje, że przewalutowanie będzie w inny sposób rozłożone w czasie w zależności od relacji wartości kredytu do wartości mieszkania. Następna poprawka wydłuża z 30 do 60 dni termin na rozpatrzenie wniosku o restrukturyzację kredytu. Inna poprawka rozstrzyga, że nie będzie można złożyć ponownie wniosku o restrukturyzację kredytu – po jego uprzednim wycofaniu. Senatorowie zaproponowali też, by z kryterium powierzchniowego w stosowaniu ustawy wyłączone były osoby wychowujące troje lub więcej dzieci, ale „własnych lub przysposobionych”.

Senat nie wprowadził poprawek do ustawy o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym, powstałej na bazie projektów rządowych. Ma ona na celu wprowadzenie do prawa krajowego przepisów unijnych określających wymogi dla banków i firm inwestycyjnych, których spełnienie stanowi warunek rozpoczęcia przez nie działalności. Ponadto wprowadza do polskiego systemu finansowego nadzór makroostrożnościowy, który ma za zadanie identyfikację, ocenę i monitorowanie ryzyka systemowego powstającego w systemie finansowym oraz działanie na rzecz jego wyeliminowania. Rozwiązania te mają wzmocnić stabilność systemu finansowego i ograniczyć prawdopodobieństwo wystąpienia kryzysu. Wprowadzenie krajowego nadzoru makroostrożnościowego nad systemem finansowym ma być korzystne dla wszystkich uczestników rynku, w tym dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Nowe przepisy zapewnią lepszą ochronę klientów oraz umożliwią utrzymanie poziomu finansowania w okresie dekoniunktury. Ustawa ustanawia Komitet Stabilności Finansowej (składający się z ministra finansów i szefów Narodowego Banku Polskiego, Komisji Nadzoru Finansowego i Bankowego Funduszu Gwarancyjnego) organem odpowiedzialnym za nadzór makroostrożnościowy. Wprowadza też formalne ramy polityki makroostrożnościowej np. wspieranie długookresowego, zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Ustawa wprowadza dodatkowe wymogi kapitałowe dla instytucji kredytowych lub firm inwestycyjnych – tzw. bufory: zabezpieczający, antycykliczny, ryzyka systemowego, instytucji o znaczeniu systemowym. Nowe regulacje wzmacniają strukturę organizacyjną instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, wprowadzają nowe zasady mające na celu zwiększenie skuteczności zarządzania przez nie ryzykiem oraz określają dodatkowe wymagania stawiane członkom rad nadzorczych i zarządów. Ponadto ustawa zastępuje wydawanie uchwał przez Komisję Nadzoru Finansowego wydawaniem rozporządzeń przez Ministra Finansów. Ma to wyeliminować wątpliwości dotyczące konstytucyjności dotychczasowego modelu regulacji sektora bankowego.

Senatorowie przyjęli bez poprawek ustawę o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych oraz niektórych innych ustaw, której projekt przygotował rząd. Celem nowelizacji jest usprawnienie przygotowania inwestycji drogowych oraz wyeliminowanie zagrożeń ich terminowej realizacji – szczególnie w kontekście wydatkowania funduszy w najbliższej perspektywie finansowej Unii Europejskiej w latach 2014-2020. Chodzi o wyeliminowanie najczęściej sygnalizowanych wątpliwości interpretacyjnych, które utrudniają stosowanie ustawy. Nowelizacja umożliwia zrzeczenie się odszkodowań przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego za grunty przejęte pod drogi. Doprecyzowuje też przepis, zgodnie z którym organy wydające decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej wydają ją dla całej inwestycji, w tym dla wszystkich elementów i robót budowlanych wynikających z inwestycji głównej. W przypadku budowy drogi krajowej wojewoda będzie mógł wydać zezwolenie również na związaną z tą inwestycją budowę dróg gminnych. Ponadto nowelizacja wskazuje, że wniosek o wydanie decyzji powinien określać nieruchomości lub ich części, które mają przejść na własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Jeśli inwestycja drogowa wyjdzie poza granice powiatu, zezwolenie będzie wydawał wojewoda lub starosta, na którego obszarze znajduje się największa część powierzchni przeznaczonej na realizację inwestycji.

Także bez poprawek Senat uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Prawo lotnicze, której projekt opracował rząd. Nowelizacja ma na celu wykonanie unijnego rozporządzenia ustanawiającego wspólne zasady zarządzania ruchem lotniczym. W kosztach związanych z zadaniami finansowanymi z opłat za koordynację rozkładów lotów nie mogą być uwzględniane kary pieniężne przewidziane w Prawie lotniczym. W ten sposób podmiot obciążony karą nie będzie mógł zrekompensować sobie poniesionego wydatku przez podniesienie kosztów stanowiących podstawę do ustalenia pobieranych opłat. To samo rozwiązanie dotyczy opłat lotniskowych i nawigacyjnych. Nowelizacja przewiduje też, że na wniosek koordynatora lub zarządzającego lotniskiem, w którym wprowadzono koordynację rozkładów lotów, podmiot zarządzający przepływem ruchu lotniczego będzie przekazywał przyjęty plan lotu wnioskodawcom, oni natomiast zobowiązani będą udostępnić go prezesowi Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC), odpowiednim organom kontroli ruchu lotniczego oraz użytkownikom statków powietrznych. Ustawa nakłada także na zarządzającego lotniskiem lub koordynatora obowiązek powiadamiania prezesa ULC oraz służb ruchu lotniczego o zdarzeniach związanych z ruchem lotniczym, ich przyczynach i przewidywanym czasie trwania. Nowelizacja rozszerza dotychczasowy katalog administracyjnych kar pieniężnych o kary za naruszenie obowiązków nałożonych w rozporządzeniu.

Ustawa o pracy na morzu również została przyjęta bez poprawek. Był to rządowy projekt. Jej celem jest wdrożenie do polskiego systemu prawnego Konwencji o pracy na morzu oraz unijnych aktów prawnych regulujących wykonywanie pracy na statkach. Konwencja wprowadza standardy dotyczące zatrudnienia marynarzy, ich zakwaterowania, zaplecza rekreacyjnego i wyżywienia, ochrony zdrowia, opieki medycznej, opieki społecznej i zabezpieczenia społecznego, a ponadto zawiera przepisy mające na celu zapewnienie ich egzekwowania. Nowe przepisy dotyczą statków przeznaczonych lub używanych do prowadzenia działalności gospodarczej. Na statku będą mogły pracować osoby, które ukończyły 18 lat. Dopuszczalne będzie zatrudnienie osoby powyżej 16 lat, np. ucznia szkoły morskiej w celu zdobycia praktyki w zawodzie, zgodnie z programem nauczania szkoły. Ustalono maksymalny wymiar czasu pracy marynarzy na statku – 14 godzin w każdym okresie 24-godzinnym oraz 72 godziny w okresie siedmiodniowym. Dla młodocianych normą będzie praca nie dłuższa niż 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Armator będzie musiał zapewnić pomieszczenia mieszkalne i higieniczno-sanitarne spełniające warunki określone w Konwencji oraz bezpłatne wyżywienie odpowiedniej jakości i wodę pitną. W trakcie zatrudnienia na statku koszty opieki zdrowotnej będzie ponosił armator. Wprowadzono też przepisy dotyczące zabezpieczenia świadczeń zdrowotnych w okresie, gdy marynarze nie będą związani stosunkiem pracy. Nowelizacja reguluje też kwestie kar pieniężnych lub grzywny za wykroczenia przeciwko prawom marynarzy lub osób poszukujących pracy na statkach morskich.

Senat nie wprowadził poprawek do ustawy o zmianie ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej oraz niektórych innych ustaw, wywodzącej się z projektu rządowego. Celem nowelizacji jest wdrożenie dyrektywy unijnej ustanawiającej ramy planowania przestrzennego obszarów morskich oraz zobowiązującej państwa członkowskie UE do opracowania planów ich zagospodarowania przestrzennego. Każdy kraj będzie miał swobodę planowania swojej działalności morskiej. Planowanie wspólnej przestrzeni morskiej na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym będzie bardziej spójne dzięki wspólnym wymogom minimalnym. Nowelizacja wprowadza też przepisy niezbędne do sporządzenia planów polskich obszarów morskich, niewynikające bezpośrednio z dyrektywy, ale konieczne do jej pełnego wykonania. Rząd w drodze rozporządzenia określi szczegółowy przebieg linii podstawowej morza terytorialnego i granic polskich obszarów morskich. Ustawa upoważnia ministrów do wydania rozporządzeń określających minimalne poziomy bezpieczeństwa brzegu morskiego oraz granice morskich portów wojennych. Doprecyzowuje też procedury sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego polskich obszarów morskich, procedury wydawania pozwoleń lokalizacyjnych oraz pozwoleń na układanie i utrzymywanie podmorskich kabli i rurociągów w polskich obszarach morskich.

Izba nie wprowadziła także poprawek do ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw. Był to projekt rządowy. Nowelizacja ma się przyczynić do wzmocnienia ochrony konsumentów przed oferowanymi na rynku finansowym produktami nieodpowiadającymi ich realnym potrzebom i możliwościom. Przyznaje ona prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nowe uprawnienia, które pozwolą na uszczelnienie systemu ochrony konsumentów. Zmiany mają zwiększyć skuteczność przeciwdziałania naruszeniom interesów konsumentów, wychodzą też naprzeciw postulatom zgłaszanym przez przedsiębiorców. Prezes UOKiK będzie mógł bezpłatnie publikować w publicznym radiu i telewizji komunikaty i ostrzeżenia dotyczące istotnych zagrożeń dla interesów konsumentów. Nowelizacja wprowadza także instytucję tzw. „tajemniczego klienta”, dzięki któremu łatwiej będzie udowodnić przedsiębiorcy naruszenie przepisów ustawy. Skorzystanie z tego narzędzia będzie możliwe wyłącznie za zgodą sądu. Nie będzie można stosować prowokacji, lecz jedynie sprawdzić sposób oferowania produktu lub usługi oraz procedurę zawierania umowy. Zabronione będzie proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają ich potrzebom oraz proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. UOKiK będzie mógł wyrazić swój pogląd w indywidualnej sprawie przed sądem powszechnym, jeśli przemawia za tym interes publiczny. W sytuacji naruszenia zbiorowych interesów konsumentów UOKiK będzie mógł wydać tzw. decyzję tymczasową. Będzie ona wydawana na czas nie dłuższy niż do wydania decyzji kończącej postępowanie. Przedsiębiorca będzie mógł się od niej odwołać w przyspieszonym trybie. Ustawa wprowadza dostosowujące zmiany w innych ustawach m.in. rozszerza dostęp prezesa UOKiK do tajemnicy bankowej.

Senatorowie wprowadzili 11 doprecyzowujących i korygujących poprawek do ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów wojskowych, której projekt opracował rząd. Nowelizacja wprowadza zewnętrzny nadzór ministra sprawiedliwości nad działalnością administracyjną i organizacją sądów wojskowych. Nadzór ten będzie sprawowany przez delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości sędziów sądów wojskowych. W przypadku stwierdzenia istotnych nieprawidłowości minister sprawiedliwości będzie mógł zarządzić przeprowadzenie lustracji sądu (lub jego wydziału), bądź dokonać lustracji działalności nadzorczej prezesa sądu. Nadzór będzie obejmował analizę rocznych informacji o działalności sądów wojskowych, wyznaczanie ogólnych kierunków nadzoru administracyjnego sprawowanego przez prezesów wojskowych sądów okręgowych oraz kontrolę wywiązywania się przez nich z obowiązków.

Ustawę o zmianie ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przyjęto bez poprawek. Był to projekt senacki. Nowelizacja rozszerza krąg osób, które będą mogły ubiegać się o państwową kompensatę – ma ona przysługiwać także ofiarom czynów zabronionych a nie tylko przestępstw. Zmiany pozwolą na wypłacanie wyższych niż dotąd kwot. Maksymalna kwota kompensaty została zwiększona do 25 tys. zł, a w przypadku śmierci ofiary ma wynieść do 60 tys. zł. Obecnie górna granica kompensaty wynosi 12 tys. zł. Nowelizacja wydłuża termin, w jakim będzie można złożyć wniosek o kompensatę. Będzie to możliwe w okresie 3 lat od dnia pojawienia się skutków czynu zabronionego, nie później jednak niż 5 lat od dnia jego popełnienia. Obecnie ofiary lub ich najbliżsi mają na złożenie wniosku 2 lata od popełnienia przestępstwa. Nowe przepisy umożliwią domaganie się zaliczki na poczet koniecznych wydatków bieżących, wprowadzą prawo występowania o wypłatę kompensaty osobie, pod której pieczą pozostaje ofiara przestępstwa, oraz uproszczą dochodzenie kompensat przez osoby poszkodowane przestępstwem.

Senatorowie nie wprowadzili poprawek do ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, której projekt przygotowali posłowie. Nowelizacja ma na celu wyjście naprzeciw rolnikom, zostali wyłączeni z ubezpieczenia społecznego rolników (KRUS) z powodu spełnienia warunków do objęcia ich innym ubezpieczeniem społecznym. Dla rolników opiekujących się osobami niepełnosprawnymi uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego albo zasiłku dla opiekunów osób niepełnosprawnych ustawa wprowadza możliwość: dokonania wyboru ubezpieczenia w okresie pobierania świadczeń (w ZUS lub w KRUS) albo rezygnacji z ubezpieczenia w ZUS i powrót do ubezpieczenia w KRUS. Obecnie rolników, którzy przestają prowadzić gospodarstwo rolne w związku z koniecznością opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny i nabyciem prawa do np. świadczenia pielęgnacyjnego czy specjalnego zasiłku opiekuńczego, KRUS wyłącza z ubezpieczenia społecznego. W celu kontynuacji ubezpieczenia społecznego gmina wypłacająca świadczenia przekazuje za te osoby składki do ZUS za okres niezbędny do uzyskania 25-letniego stażu ubezpieczeniowego, uprawniającego do minimalnej emerytury z ZUS. Niektóre osoby pobierające świadczenia w związku z opieką nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, które wcześniej miały status rolnika, chciałyby kontynuować ubezpieczenie w KRUS, aby w przyszłości otrzymywać rolniczą emeryturę. Zgodnie z nowelizacją, rolnicy aktualnie otrzymujący np. świadczenie pielęgnacyjne czy specjalny zasiłek opiekuńczy będą mogli zrezygnować z ubezpieczenia w ZUS i powrócić do KRUS. Na złożenie wniosku w tej sprawie będą mieli sześć miesięcy od wejścia w życie nowelizacji.

Senat bez poprawek przyjął ustawę o zmianie ustawy o zatrudnieniu socjalnym oraz niektórych innych ustaw. Był to projekt komisyjny. Nowelizacja umożliwia udział w zajęciach w klubach i centrach integracji społecznej osobom dotkniętym problemem uzależnienia od alkoholu czy narkotyków, które nigdy nie odbyły terapii. Dotychczas przyjmowano do nich osoby po ukończonej terapii odwykowej. Ustawa zwiększa wysokość motywacyjnej premii integracyjnej z 20 do 50 proc. świadczenia integracyjnego – przyznawana jest ona najaktywniejszym uczestnikom zajęć terapeutycznych, osiągającym największe postępy w reintegracji społecznej i zawodowej. Ponadto ustawa zmienia niektóre wymogi dotyczące przyznania i przedłużania statusu Centrum Integracji Społecznej, zakresu działań, zasad finansowania, zasad zatrudniania i warunków pracy w Centrum. W ustawie zaproponowano także zmiany zakresu działań realizowanych przez kluby integracji społecznej, zasad finansowania działań i obowiązków sprawozdawczych klubów. Ustawa przewiduje utworzenie Rady Zatrudnienia Socjalnego jako organu opiniodawczo-doradczego przy ministrze pracy.

Bez poprawek Izba uchwaliła ustawę o zmianie ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa oraz niektórych innych ustaw, której projekt przygotował rząd. Nowelizacja ma na celu poprawę efektywności działania tego urzędu oraz wyeliminowanie utrudnień w jego funkcjonowaniu. Zmierza do odciążenia Prokuratorii Generalnej od spraw sądowych o niskiej istotności z punktu widzenia ochrony praw lub interesów Skarbu Państwa. Przyznaje Prokuratorii nową kompetencję, tj. przejmowanie na polecenie premiera zastępstwa procesowego – za zgodą – niektórych państwowych osób prawnych zajmujących się realizacją zadań publicznych z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, nauki, oświaty i wychowania oraz szkolnictwa wyższego. Chodzi o wsparcie tych podmiotów w szczególnie uzasadnionych przypadkach oraz ochronę innych istotnych praw i interesów dotyczących mienia państwowego, które nie należą do Skarbu Państwa. Prokuratoria będzie mogła przekazać sprawę urzędowi reprezentującemu Skarb Państwa, którego działania ona dotyczy, jeśli wartość przedmiotu sprawy nie przewyższa 300 tys. zł. Sprawy o wartości przekraczającej 300 tys. zł, ale nie większej niż 10 mln zł, Prokuratoria będzie mogła przekazywać urzędom za ich zgodą. Sprawami, których wartość przewyższa 10 mln zł, będzie miała obowiązek zająć się sama. Jest to uzasadnione racjonalnym interesem państwowym, ponieważ skutki finansowe ewentualnych przegranych mogłyby mieć negatywne konsekwencje i powodować obciążenie dla budżetu państwa. Nowelizacja doprecyzowuje także, że radcowie i starsi radcowie PG będą mogli wykonywać dodatkowe prace poza PG, wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Prezesa Prokuratorii. Prezes i wiceprezesi PG mają podlegać rygorom ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne i składać oświadczenia majątkowe.

Senatorowie wprowadzili 19 legislacyjnych i doprecyzowujących poprawek do ustawy o zmianie ustawy – Prawo własności przemysłowej, wywodzącej się z projektu poselskiego. Nowelizacja zmienia dotychczasowy system rejestracji znaków towarowych z badawczego na sprzeciwowy. Wprowadzenie nowego modelu ochrony wpłynie na szybsze i sprawniejsze udzielanie prawa ochronnego na zgłoszony znak towarowy, czyli w stosunkowo krótkim terminie, niezwłocznie po przeprowadzeniu badania formalno-prawnego i ocenie przesłanek bezwzględnych, a także w razie braku sprzeciwu, zostanie udzielone prawo ochronne na znak towarowy. Nowe przepisy obejmują też ochroną wzory użytkowe i przemysłowe na imprezach wystawienniczych w Polsce. Zgodnie z przyjętymi zmianami Urząd Patentowy będzie miał obowiązek sporządzania dla zgłaszających nowe znaki towarowe zawiadomień o istnieniu identycznych lub podobnych znaków towarowych, które mogą stanowić podstawę sprzeciwu, a w rezultacie prowadzić do odmowy udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy. Takie rozwiązanie stosowane jest już w innych państwach członkowskich UE. W kwestii ustania prawa ochronnego, nowelizacja wprowadza odstąpienie od przesłanki interesu prawnego jako warunku wszczęcia postępowania o unieważnienie albo wygaszenie prawa ochronnego. Postępowanie w sprawie ochrony międzynarodowych znaków towarowych prowadzić będzie Urząd Patentowy na podstawie porozumienia madryckiego o międzynarodowej rejestracji znaków.