Andrzej Pająk

Następnie senatorowie przeprowadzili drugie czytanie projektu uchwały w 80. rocznicę śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego, wniesionego przez senacką Komisję Obrony Narodowej, i jednogłośnie podjęli tę uchwałę. Senat oddaje w niej cześć pamięci tego głównego architekta odbudowy państwa polskiego i jego siły zbrojnej, wybitnego polityka i dowódcy, „dzięki któremu Polska obroniła się przed komunizmem w sierpniu 1920 r.” „Chylimy czoła przed Marszałkiem Józefem Piłsudskim, wielkim patriotą i mężem stanu, legendarnym komendantem I Brygady Legionów, Naczelnikiem Państwa i Wodzem Naczelnym Wojska Polskiego. Jego niezłomność w walce o niepodległość Ojczyzny i umiłowanie Polski stanowią wzór patriotycznych postaw i poświęcenia życia w służbie Rzeczypospolitej” – napisali senatorowie. Do Senatu przybyli członkowie rodziny marszałka Piłsudskiego – wnuczka Joanna Onyszkiewicz z mężem Januszem Onyszkiewiczem oraz wnuk Krzysztof Jaraczewski. W przerwie obrad marszałek Borusewicz otworzył wystawę „Naczelnik państwa i marszałek Polski Józef Piłsudski (1867–1935)”.

Senat przyjął z jednym głosem wstrzymującym się i bez poprawek ustawę o ustanowieniu Narodowego Dnia Zwycięstwa. Był to projekt poselski. Ustawa znosi obchodzone 9 maja Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności i ustanawia dzień 8 maja Narodowym Dniem Zwycięstwa i świętem państwowym. Nowe przepisy mają wejść w życie z dniem ogłoszenia. Straci wtedy moc dekret Krajowej Rady Narodowej z 8 maja 1945 r., podpisany przez Bolesława Bieruta, który wprowadził jako święto upamiętniające zwycięstwo nad Niemcami dzień 9 maja.

W czwartek senatorowie wprowadzili aż 263 poprawki o charakterze legislacyjnym i doprecyzowującym do ustawy – Prawo restrukturyzacyjne, której projekt przygotował rząd. Przewiduje ona, że przedsiębiorca znajdujący się w trudnej sytuacji finansowej – niewypłacalny lub zagrożony niewypłacalnością – będzie mógł wybrać procedurę naprawczą dopasowaną do swoich potrzeb. Postępowania restrukturyzacyjne mają umożliwić zmiany struktury majątku, zobowiązań i zatrudnienia w celu pozostania w obiegu gospodarczym. Ustawa wprowadza cztery rodzaje postępowania restrukturyzacyjnego – o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe i postępowanie sanacyjne. Postępowania restrukturyzacyjne i upadłościowe będą prowadzone przez wydziały gospodarcze sądów rejonowych, a czynności sądowe będzie wykonywać sędzia-komisarz. Nowe przepisy zakładają też wprowadzenie dodatkowych gwarancji poszanowania praw wierzycieli na każdym etapie postępowania restrukturyzacyjnego. W myśl ustawy wierzyciele będą mieli wpływ na przebieg postępowania. Np. będą mogli domagać się zwołania rady wierzycieli przez sędziego-komisarza. Nowela ogranicza również uprzywilejowanie należności publiczno-prawnych, w tym należności podatkowych; wyjątkiem są należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne za okres do trzech lat. Ponadto utworzony zostanie internetowy Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości, który będzie zawierał wyszukiwarkę prowadzonych spraw upadłościowych, wykaz syndyków i biegłych, a także wzory pism i formularzy wymaganych w trakcie postępowania. Korzystanie z niego będzie bezpłatne. Administratorem systemu będzie minister sprawiedliwości. W ustawie zawarte zostały również regulacje określające przebieg odrębnych postępowań restrukturyzacyjnych, m.in. wobec deweloperów, emitentów obligacji oraz banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Nowe przepisy będą obowiązywać od 1 stycznia 2016 r. z wyjątkiem regulacji dotyczących Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości (od 1 lutego 2018 r.).

Z jedną poprawką Izba przyjęła ustawę o zmianie ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Był to projekt senacki wykonujący obowiązek dostosowania systemu prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Ustawa wprowadza zmiany przepisów dwóch artykułów kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, bowiem w ocenie TK nie przewidują one możliwości ustanowienia obrońcy oraz prawa wglądu do akt na etapie czynności wyjaśniających w przypadku osoby, wobec której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Zdaniem Trybunału, są to pominięcia legislacyjne. Prawo do obrony jest jedną z podstawowych zasad procesu karnego i elementarnym standardem demokratycznego państwa prawnego. Prawo to ma wymiar materialny (obejmuje wszystkie gwarancje procesowe, które umożliwiają podejrzanemu lub oskarżonemu prezentowanie własnego stanowiska, czyli np. prawo wglądu do akt), jak i formalny, sprowadzający się do prawa korzystania z pomocy obrońcy. Gwarancje płynące z konstytucyjnego prawa do obrony odnoszą się nie tylko do postępowania karnego normowanego przepisami k.p.k., ale także do wszelkich postępowań o charakterze represyjnym, a więc penalnych (niezależnie od ich stadium), w tym postępowania w sprawach o wykroczenie. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 sierpnia 2015 r. Senatorowie zaproponowali poprawkę doprecyzowującą moment, w którym organ procesowy musi powiadomić osobę uprawnioną o przysługującym jej prawie do ustanowienia obrońcy. Poprawka wskazuje, że osoba ta powinna zostać pouczona o tym przed przesłuchaniem.

Bez poprawek senatorowie uchwalili ustawę o zmianie ustawy o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych, wywodzącą się z projektu poselskiego. Celem nowelizacji jest umożliwienie ukarania grzywną osoby prowadzącej w ruchu wodnym statek lub inny obiekt pływający, niebędący pojazdem mechanicznym, w stanie po użyciu alkoholu. Ma się to przyczynić do podniesienia stanu bezpieczeństwa osób pływających, kąpiących się lub uprawiających sport lub rekreację na obszarach wodnych. Dotychczas nie było żadnej normy przewidującej sankcję za prowadzenie statku lub innego obiektu pływającego w stanie po użyciu alkoholu, niebędącym stanem nietrzeźwości. Wprawdzie ustawa zakazywała prowadzenia statku lub innego obiektu pływającego w stanie po użyciu alkoholu, niemniej na skutek niekonsekwencji ustawodawcy brak było narzędzia prawnego umożliwiającego karanie złamania tego zakazu. Zgodnie z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi stan po użyciu alkoholu zachodzi wówczas, jeżeli zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3, zaś stan nietrzeźwości zachodzi wówczas, jeżeli zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Także bez poprawek Senat przyjął ustawę o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Był to projekt przygotowany przez sejmową Komisję Infrastruktury. Ustawa uprawnia ministra odpowiedzialnego za transport w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju (zamiast jak dotychczas ministra właściwego ds. administracji publicznej w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji) do podziału dotacji celowych z budżetu państwa przekazywanych jednostkom samorządu terytorialnego na dofinansowanie zadań w zakresie przebudowy, budowy lub remontów dróg powiatowych i gminnych. Zmiana ta wynika z zadań ministra ds. transportu, wśród których jest koordynacja działań na rzecz rozwoju sieci dróg lokalnych. Zmianie nie ulega natomiast forma wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w odniesieniu do dróg lokalnych (dofinansowanie w drodze dotacji celowej) oraz zakres przedmiotowy tej pomocy (przebudowa, budowa oraz remont dróg powiatowych i gminnych). Nowelizacja ma też związek z koniecznością utrzymania mechanizmu wsparcia inwestycji na drogach gminnych i powiatowych po 2015 r., gdy wygaśnie Narodowy Program Przebudowy Dróg Lokalnych – Etap II Bezpieczeństwo – Dostępność – Rozwój, zaplanowany na lata 2012-2015. Nowy program ma być w dużej części oparty na rozwiązaniach wypracowanych w ramach kończącej się edycji.

Izba nie wprowadziła również poprawek do ustawy o zmianie ustawy o statystyce publicznej oraz niektórych innych ustaw, powstałej na bazie projektu rządowego. Nowelizacja wynika ze zmian zachodzących w otoczeniu prawnym, w szczególności w prawodawstwie Unii Europejskiej i zmiany interpretacji prawa krajowego. Dotychczas obowiązująca ustawa została uchwalona w odmiennych warunkach prawnoustrojowych i mimo licznych nowelizacji w znacznym stopniu nie jest zgodna z obecnymi standardami w zakresie poziomu ochrony praw obywatelskich, w tym prawa do ochrony danych osobowych. Nowelizacja ma na celu pogodzenie konstytucyjnej zasady ochrony praw i wolności człowieka i obywatela z obowiązkami systemu statystyki publicznej. W związku z tym doprecyzowuje ona ustawowe upoważnienie służb statystyki publicznej do przetwarzania danych osobowych, jednocześnie zastrzegając, że dane osobowe będą zbierane tylko wtedy, jeżeli badacze nie są w stanie osiągnąć swoich celów za pomocą innych danych. Nowe przepisy zawierają zamknięty katalog danych osobowych, do przetwarzania których będą upoważnieni statystycy. Są to m.in.: imię i nazwisko, data i miejsce urodzenia, płeć, numer PESEL, narodowość, pochodzenie etniczne i rasowe, wyznanie, zawód, stan zdrowia i stopień niezdolności do pracy lub niepełnosprawności. Nowela wskazuje, z których systemów informacyjnych administracji publicznej oraz rejestrów urzędowych statystyka publiczna będzie mogła pozyskiwać dane osobowe. Są to m.in. rejestr PESEL, centralna ewidencja pojazdów, system podatkowy, system monitoringu świadczeń społecznych i monitoringu orzekania o niepełnosprawności, systemy informacji w ochronie zdrowia i informacji oświatowej, zbiory ZUS, KRUS, NFZ, sądów, samorządów zawodowych, organów administracji rządowej w województwie oraz jednostek samorządu terytorialnego (to m.in. ewidencja nieruchomości, zbiory meldunkowe, akty stanu cywilnego, rejestr bezrobotnych i system pomocy społecznej). Służby statystyki publicznej po opracowaniu zebranych danych osobowych, nie dłużej jednak niż po upływie dziesięciu lat od zebrania tych danych, zostały obowiązane do przechowywania danych dotyczących osób fizycznych wyłącznie w postaci uniemożliwiającej identyfikację osoby, której dotyczą (anonimizacja), z wyjątkiem danych osobowych gromadzonych i przechowywanych w formie operatów do badań statystycznych. Nowelizacja rozszerza gwarancje nieodpłatnego i terminowego dostępu GUS do źródeł danych administracji. Po raz pierwszy w ustawie znalazło się zobowiązanie, by przy wyborze źródeł danych do badań statystycznych w pierwszej kolejności sięgać do baz administracji. Dopiero jeżeli takich źródeł nie będzie lub gdy zawarte w nich dane nie będą aktualne lub będą złej jakości, GUS będzie zbierał dane od respondentów, czyli osób fizycznych, prawnych i innych podmiotów. Ustawa ustala, że badania statystyczne z udziałem osób fizycznych są prowadzone na zasadzie dobrowolności, z wyjątkiem spisów powszechnych i osób prowadzących działalność gospodarczą.

Senat nie naniósł też poprawek do ustawy o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. Był to poselski projekt. Nowelizacja wydłuża o miesiąc okres składania wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich w 2015 r. Według dotychczasowych przepisów, rolnicy mieli czas na składanie wniosków o przyznanie unijnych płatności bezpośrednich od 15 marca do 15 maja. Zgodnie z ustawą, wnioski będzie można składać do 15 czerwca 2015 r., przy zachowaniu zasady dodatkowych 25 dni kalendarzowych z potrąceniem 1 procenta kwoty płatności za każdy dzień opóźnienia.

Pięć poprawek znalazło się w ustawie o zmianie ustawy o izbach rolniczych oraz niektórych innych ustaw, przygotowanej przez posłów. Nowelizacja przedłuża na lata 2015-2020 dofinansowanie z budżetu państwa uczestnictwa polskich organizacji rolniczych w ponadnarodowych organizacjach rolniczych reprezentujących interesy zawodowe rolników indywidualnych wobec instytucji Unii Europejskiej. Chodzi tu m.in. o prace w Komitecie Rolniczych Organizacji Zawodowych (COPA) i Głównym Komitecie Spółdzielczości Rolniczej (COGECA). Wśród polskich organizacji należących do COPA-COGECA są np. Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, Samoobrona oraz Solidarność Rolników Indywidualnych. Polskie organizacje rolnicze nie są w stanie pokrywać samodzielnie całości kosztów uczestnictwa w strukturach ponadnarodowych, związanych przede wszystkim z wysokimi składkami członkowskimi oraz kosztami obsługi prac w języku polskim. Nieopłacenie składki do UE oznaczałoby wykluczenie Polski z prac na forum ponadnarodowych organizacji rolniczych. Zgodnie z nowelizacją, dofinansowanie z budżetu państwa (co najmniej 95 proc. kosztów) ma być przekazywane jako dotacja celowa, tak jak dotychczas, za pośrednictwem Krajowej Rady Izb Rolniczych. Poprawki senackie zakładają m.in., że budżet państwa będzie płacić składki nie tylko za izby rolnicze i związki zawodowe rolników indywidualnych, ale także za społeczno- zawodowe organizacje rolników, w tym rolnicze spółdzielnie produkcyjne i pracodawców rolnych.

Izba przyjęła bez poprawek ustawę o zmianie ustawy – Prawo farmaceutyczne oraz niektórych innych ustaw, której projekt opracowali posłowie. Nowelizacja zmierza do rozwiązania problemu niekontrolowanego wywozu produktów leczniczych, wyrobów medycznych oraz środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego z terytorium Polski w celu poprawy bezpieczeństwa pacjentów. Nakłada ona na hurtownie leków obowiązek zgłaszania Głównemu Inspektorowi Farmaceutycznemu zamiaru ich wywozu z kraju. Obowiązek obejmie te produkty, co do których stwierdzono zagrożenie brakiem dostępności na terytorium Polski. Ich wykaz ma być ogłaszany przez ministra zdrowia. GIF będzie mógł zgłosić – w terminie 30 dni roboczych – sprzeciw wobec zamiaru wywozu leku za granicę, co będzie jednoznaczne z obowiązkiem sprzedania go w kraju w ilości określonej w zgłoszeniu wywozu. Producenci leków i przedsiębiorcy prowadzący hurtownie leków, apteki i punkty apteczne będą zobowiązani do regularnego raportowania stanów magazynowych oraz wielkości sprzedaży produktów. Za naruszenie przepisów będą groziły sankcje administracyjne np. możliwość cofnięcia zezwolenia na prowadzenie apteki czy kary administracyjne.

Bez poprawek senatorowie przyjęli dwie ustawy ratyfikacyjne, przedłożone przez rząd. Pierwsza to ustawa o ratyfikacji decyzji Rady z 26 maja 2014 r. w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej (2014/335/UE, Euratom). Decyzja określa zobowiązania finansowe Polski wobec Unii w latach 2014-2020. W porównaniu z poprzednią decyzją (dotyczącą okresu 2007-2013) wprowadza stosunkowo niewiele nowych rozwiązań, m.in. dostosowuje metodologię obliczania zasobu związanego z dochodem narodowym brutto do systemu rachunków narodowych oraz modyfikuje system płatności składek w zakresie mechanizmów korekcyjnych. Nowa decyzja będzie stanowiła podstawę do przekazywania do unijnego budżetu wpłat z tytułu polskiej składki członkowskiej łącznie w latach 2014–2020 w szacowanej kwocie prawie 33,6 mld EUR, tj. ok. 4,8 mld EUR średniorocznie.

Druga to ustawa o ratyfikacji Protokołu nr 15 zmieniającego Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Strasburgu 24 czerwca 2013 r. Protokół wprowadza zmiany w Konwencji dotyczące toku postępowania przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Zakłada skrócenie z 6 do 4 miesięcy terminu na wniesienie skargi indywidualnej (biegnącego od wydania ostatecznego orzeczenia przez sąd krajowy) oraz zniesienie możliwości sprzeciwienia się przez strony postępowania decyzji Izby Trybunału (skład 7 sędziów) o zrzeczeniu się jurysdykcji na rzecz Wielkiej Izby (skład 17 sędziów) w celu szybszego wydania ostatecznego orzeczenia. Określa, że kandydat na sędziego nie może mieć więcej niż 65 lat, co skutkuje tym, że czas orzekania może trwać do osiągnięcia 74 lat. Ponadto Protokół dodaje do preambuły odniesienie do zasady subsydiarności mechanizmu ochrony stworzonego przez Konwencję oraz do doktryny marginesu oceny państwa oraz obowiązku urzeczywistnienia przez państwa praw i wolności zawartych w Konwencji. Zmiany wprowadzane protokołem są częścią długofalowej reformy ETPC, która ma na celu usprawnienie pracy tej instytucji. W uzasadnieniu czytamy, że reforma Trybunału ma kluczowe znaczenie dla utrzymania efektywności systemu ochrony praw człowieka stworzonego przez Konwencję, którą objętych jest prawie 800 mln obywateli z 47 państw członkowskich Rady Europy.