W dniu 19 marca 2015 r. w godzinach popołudniowych zakończyło się 72. posiedzenie Senatu. Przeprowadzone zostały głosowania nad rozpatrzonymi ustawami. W czwartek rano Izba minutą ciszy uczciła pamięć ofiar zamachu terrorystycznego na muzeum Bardo w Tunisie, w którym zginęli Polacy. Następnie wiceminister spraw wewnętrznych Grzegorz Karpiński przedstawił informację na temat „Narodowego Programu Antyterrorystycznego na lata 2015–2019”.
Senatorowie przeprowadzili drugie czytanie dwóch projektów senackich. Izba podjęła uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych, przygotowanego przez Komisję Budżetu i Finansów Publicznych. Ma on na celu doprecyzowanie i uzupełnienie niektórych przepisów dotyczących instytucji gospodarki budżetowej (IGB). Konieczność nowelizacji ustawy wynikła z postulatów Najwyższej Izby Kontroli sformułowanych po kontroli: „Funkcjonowanie instytucji gospodarki budżetowej”. Projekt przewiduje konieczność sporządzania przez IGB dwóch rodzajów sprawozdań – finansowego i z działalności oraz stosowanie przez nie zasad rachunkowości. Projektowana nowelizacja powinna przyczynić się do racjonalizacji i zwiększenia efektywności gospodarowania majątkiem przez IGB. Ponieważ większość tych jednostek zajmuje się resocjalizacją osób skazanych na karę pozbawienia wolności, zwiększenie ich efektywności spowoduje pozytywne skutki społeczne.
Senat zdecydował też o wniesieniu do Sejmu drugiego projektu – ustawy o zmianie ustawy – Prawo bankowe, ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz ustawy o ewidencji ludności, opracowanego przez grupę senatorów Platformy Obywatelskiej. Ma on na celu ułatwienie spadkobiercom dostępu do rachunków bankowych osób zmarłych. Został przygotowany z powodu skarg osób, którym – pomimo posiadania przez nich tytułu prawnego do spadku po posiadaczu rachunku – instytucje prowadzące rachunki odmawiały udzielenia szczegółowych informacji o prowadzonych u nich rachunkach spadkodawcy, np. co do powodu zamknięcia rachunku. Wobec braku regulacji ustawowych, polityka poszczególnych instytucji rynku depozytowego utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia uzyskanie przez spadkobiercę lub zapisobiercę środków pieniężnych zgromadzonych przez spadkodawcę na rachunku bankowym lub rachunku w SKOK. Ponadto banki i SKOK-i nie mają narzędzia pozwalającego uzyskać informację o śmierci posiadacza, co w połączeniu z faktem, że spadkobiercy mogą nie wiedzieć o istnieniu rachunków, skutkuje powstaniem grupy rachunków, z których środki nie znajdują się w dyspozycji uprawnionych, ale wyłącznie banków czy SKOK-ów. Zgodnie z projektem senatorów, banki i SKOK-i będą miały obowiązek informowania przy zakładaniu rachunku o możliwości wskazania osób uprawnionych do konta na wypadek śmierci. Projekt wprowadza tzw. centralną informację o rachunkach, za pośrednictwem której posiadacz rachunku lub spadkobierca będzie mógł uzyskać informację o wszystkich rachunkach danej osoby w bankach lub SKOK-ach. Po pięciu latach od dokonania ostatniego obrotu bank lub SKOK będzie zobowiązany do wystąpienia do ministra spraw wewnętrznych o udostępnienie danych z rejestru PESEL umożliwiających ustalenie, czy posiadacz rachunku żyje. Zgodnie z propozycją senatorów, środki z rachunków osób zmarłych oraz „rachunków uśpionych” banki będą przekazywać do Banku Gospodarstwa Krajowego, do czasu, gdy trafią do osób uprawnionych, jeśli takie się ujawnią. Wszystkie procedury mają podlegać kontroli ze strony Komisji Nadzoru Finansowego. W myśl projektu w ramach BGK będzie utworzony państwowy fundusz celowy, którego dysponentem będzie minister pracy i polityki społecznej. Ten fundusz będzie wyodrębnionym rachunkiem Skarbu Państwa, prowadzonym w BGK. Skarb Państwa przejmie też wszystkie zobowiązania banków związane ze środkami przekazanymi na fundusz. Część pieniędzy z tego funduszu będzie mogła trafiać na rzecz pomocy społecznej, osób niepełnosprawnych i organizacji pozarządowych.
Z jedną poprawką senatorowie przyjęli ustawę o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Był to projekt poselski. Nowelizacja modyfikuje mechanizm związany z ograniczeniem liczby spraw wpływających do kancelarii komorniczych w sytuacji, w której występują zaległości w prowadzonych przez nie egzekucjach. Nowe przepisy mają zapobiec zbyt dużym różnicom w liczbie tych spraw, a tym samym poprawić skuteczność działania. Do tej pory komornik wybrany przez wierzyciela odmawiał przyjęcia sprawy spoza swojego rewiru, gdy zaległość w prowadzonych egzekucjach przekraczała sześć miesięcy. Teraz komornik będzie miał obowiązek odmowy również wtedy, gdy wpłynęło do niego w danym roku ponad 5 tys. spraw i skuteczność w zakresie prowadzonych przez niego egzekucji w roku poprzednim nie przekroczyła 35 proc. albo gdy wpływ wszystkich spraw w danym roku przekroczył 10 tys. Według przepisów, wierzyciel co do zasady ma prawo wyboru komornika. „Możliwość ta, niewątpliwie zwiększająca konkurencję między komornikami, doprowadziła jednak do znacznego rozwarstwienia wielkości kancelarii komorniczych przez rozrośnięcie się niektórych z nich i pominięcia komorników sprawnych i skutecznych” – napisano w uzasadnieniu ustawy. Obecnie obowiązujące regulacje umożliwiły powstanie sytuacji, w której nastąpiła koncentracja prawie połowy wpływu spraw u około stu komorników. W myśl poprawki senackiej 1 stycznia 2016 r., a nie 9 miesięcy od ogłoszenia nowelizacji, miałby wejść w życie przepis dotyczący odmowy podjęcia czynności przez komornika wybranego przez wierzyciela, gdy wpływ wszystkich spraw w danym roku przekroczył 10 tys. Pozostałe przepisy mają wejść w życie sześć miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.
Do ustawy o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, wywodzącej się z dwóch projektów – prezydenckiego i senackiego, Senat wprowadził 15 poprawek. Celem nowelizacji jest uproszczenie i przyspieszenie postępowania przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi i Naczelnym Sądem Administracyjnym. „Obywatel oczekuje coraz łatwiejszego dostępu do sądu administracyjnego oraz szybkiego uzyskania finalnego rozstrzygnięcia. I aczkolwiek w tym zakresie dokonał się istotny postęp, to oczekiwania obywateli ciągle rosną. Nie mogą więc pozostać niezauważone” – napisano w uzasadnieniu do ustawy. Zgodnie z nowelizacją, sądy administracyjne uzyskają prawo do zobowiązania urzędu, by wydał wskazaną w wyroku decyzję lub postanowienie. Sąd będzie też mógł wskazać urzędowi termin, a urząd będzie musiał zawiadomić sąd o wykonaniu wyroku. Po zmianach zwiększona ma także zostać ochrona obywateli przed przewlekłością ze strony urzędów i możliwość orzekania przez sądy administracyjne o takiej przewlekłości. Ponadto, jako zasada, ma być wprowadzona możliwość zmiany wyroków wojewódzkich sądów administracyjnych przez Naczelny Sąd Administracyjny, czyli tzw. reformatoryjnego orzekania przez NSA. Chodzi o to, aby w przypadkach, w których NSA uzna zasadność kasacji, sprawa nie wracała ponownie do WSA. Nowelizacja zmienia też zasady wyznaczania pełnomocników z urzędu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Sąd, zwracając się do odpowiedniego organu samorządu zawodowego o wyznaczenie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego będzie doręczał temu organowi postanowienie o przyznaniu stronie tzw. prawa pomocy. Od tego momentu organy samorządu zawodowego będą miały 14 dni na wyznaczenie pełnomocnika i powiadomienie go o tym fakcie. Jedna z senackich poprawek umożliwia wniesienie skargi na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w dotychczas pominiętych kategoriach spraw. Kolejna koreluje terminy na przekazanie akt sprawy sądowi administracyjnemu oraz na wydanie decyzji autokorekcyjnej. Senat proponuje także zastąpienie obowiązku dołączania do pisma procesowego dowodu doręczenia drugiej stronie – przez obowiązek składania oświadczenia o doręczeniu pisma.
Z 20 poprawkami Izba uchwaliła ustawę o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz niektórych innych ustaw. Był to projekt senacki. Ustawa ma na celu zmianę modelu kształcenia sędziego i prokuratora oraz likwidację aplikacji ogólnej w związku z deregulacją zawodu asystenta sędziego. Zgodnie z nowymi przepisami, aplikacja sędziowska i prokuratorska ma trwać 36 miesięcy. Większy nacisk ma być położony na praktyczne szkolenie aplikantów – zostaną oni zatrudnieni w sądach i prokuraturach okręgowych, a w miejsce dotychczasowych stypendiów będą otrzymywać wynagrodzenie. Ponadto nowelizacja znosi kadencyjność dyrektora Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury – do tej pory był on powoływany na pięć lat. Jedna z senackich poprawek przywraca pięcioletnią kadencję dyrektora. Inne poprawki Senatu usuwają niespójność między katalogiem przesłanek, które musi spełnić osoba przystępująca do konkursu na aplikację sędziowską lub prokuratorską, a katalogiem przesłanek warunkujących uzyskanie statusu aplikanta, a także doprecyzowują warunki ubiegania się o stanowisko sędziowskie w przypadku ukończenia aplikacji sędziowskiej obejmującej staż na stanowisku referendarza sądowego.
Senatorowie przyjęli z 10 poprawkami ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo zamówień publicznych, której projekt przygotował rząd. Nowelizacja dostosowuje polskie przepisy do prawa unijnego. Zmiany mają ograniczyć nadużycia związane z odliczaniem VAT, w szczególności wyłudzenia i przypadki unikania opodatkowania. Doprecyzowane zostały regulacje dotyczące ulgi na złe długi przez zmniejszenie asymetrii w jej stosowaniu przez wierzyciela i dłużnika. Mechanizm ten dotyczy płatności, które nie zostały uregulowane w ciągu 150 dni od upływu terminu określonego w umowie lub na fakturze. Nowe przepisy przewidują również rozszerzenie mechanizmu odwróconego obciążenia dla niektórych towarów. Umożliwia on przeniesienie obowiązku rozliczenia podatku z dostawcy na nabywcę. Objęte nim będą dodatkowo m.in. telefony komórkowe, laptopy, tablety i konsole do gier. Nowelizacja nakłada także na sprzedawców obowiązek składania w urzędzie skarbowym informacji podsumowujących transakcje dokonane w obrocie krajowym. Informacja będzie zawierać m.in. łączną wartość dostaw lub usług. Ustawa zakłada też zmiany w przepisach dotyczących solidarnej odpowiedzialności podatkowej związane przede wszystkim z podwyższeniem kaucji gwarantującej w przypadku paliw, wskazanie na sposób wyliczenia proporcji w przypadku prowadzenia przez podatnika działalności mieszanej oraz objęcie stawką podstawową towarów przeznaczonych na cele ochrony przeciwpożarowej. Jedna z poprawek Senatu zakłada, że sprzedawca nie będzie obowiązany do rozliczenia podatku w transakcji obejmującej odwrotne obciążenie podatkiem VAT telefonów komórkowych i tabletów także w sytuacji, gdy nieprawidłowe zastosowanie mechanizmu odwrotnego było wynikiem nieuczciwych działań nabywcy. Kolejna poprawka rozszerza katalog towarów objętych mechanizmem odwrotnego VAT na półprodukty z metali nieżelaznych – aluminium, ołowiu i cynku – nieobrobione plastycznie.
Bez poprawek została przyjęta ustawa o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw. Był to projekt prezydencki. Nowelizacja ma usprawnić kierowanie obroną państwa w czasie wojny. Zmiany uzupełniają zasadniczą reformę systemu dowodzenia i kierowania armią, wprowadzoną 1 stycznia 2014 r. Nowe przepisy określają ramy obowiązywania „czasu wojny”. O jego początku – w razie konieczności obrony państwa – oraz zakończeniu ma postanawiać prezydent na wniosek Rady Ministrów. Kolejną zmianą jest doprecyzowanie kompetencji Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych. Ma on podlegać bezpośrednio prezydentowi, a w jego kompetencjach mają być wyłącznie kwestie związane z obroną państwa. Ustawa określa też sposób przygotowania kandydata na stanowisko Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych. W nowelizacji zapisano także poszerzenie kompetencji Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego na czas wojny o wsparcie prezydenta w kierowaniu obroną państwa.
Także bez poprawek przyjęto ustawę o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, której projekt przygotowali posłowie. Nowelizacja przewiduje wprowadzenie korzystniejszego sposobu obliczania wysokości przyszłej emerytury, który nie będzie zniechęcał seniorów do podejmowania dalszej aktywności zawodowej. Wysokość emerytury była dotychczas obliczana przez podzielenie wartości składek odprowadzonych do ZUS przez tzw. średnie dalsze trwanie życia w miesiącach. Tzw. tablice trwania życia są ogłaszane corocznie przez prezesa GUS. Podstawą do obliczenia emerytury była do tej pory tablica obowiązująca w momencie przejścia na emeryturę. Zgodnie z nowelizacją, w przypadkach, gdy będzie to korzystniejsze dla ubezpieczonego, stosowana będzie tablica obowiązująca w chwili osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego. Ponadto nowelizacja ma dać możliwość obliczenia według nowych zasad emerytury osobom urodzonym przed 1949 r., pobierającym wcześniejszą emeryturę i kontynuującym zatrudnienie po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego. W takim przypadku od podstawy obliczenia emerytury odejmowane będą kwoty już pobranych świadczeń. Ustawa przewiduje też, że osoby studiujące przed 1999 r. będą mogły zaliczyć cały ten okres edukacji jako okres nieskładkowy. Dotychczas okres nieskładkowy uwzględniany w kapitale początkowym był ograniczony do jednej trzeciej okresu składkowego, co było niekorzystne dla osób o krótkim stażu pracy. Nowelizacja przewiduje także uznanie urlopu wychowawczego wykorzystanego w starym systemie emerytalnym za okres składkowy. Ustawa ma zlikwidować nierówność polegającą na tym, że obecnie urlopy te są oskładkowane, ale w starym systemie nie były.
W ustawie o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym, wywodzącej się z projektu rządowego, znalazły się 4 doprecyzowujące poprawki. Nowelizacja realizuje regulacje unijne dotyczące stosowania pasów bezpieczeństwa i fotelików dla dzieci w pojazdach. Nowe przepisy zaostrzają wymogi dotyczące parametrów technicznych dla fotelików samochodowych. Nowelizacja przewiduje również, że obowiązek przewożenia dzieci w fotelikach będzie uzależniony tylko od ich wzrostu. Zniesiona została granica 12 lat. Ustawa wprowadza bezwzględny zakaz przewożenia dziecka poniżej trzech lat w pojeździe, który nie ma pasów bezpieczeństwa i fotelika oraz zakazuje przewożenia dziecka poniżej 150 cm wzrostu na przednim siedzeniu bez fotelika. Nowelizacja przewiduje też, że nie trzeba będzie zapinać pasów dzieciom poniżej trzech lat podróżującym autobusem oraz dzieciom w wieku, który uprawnia do bezpłatnych przejazdów środkami komunikacji publicznej, pod warunkiem niekorzystania przez dziecko z oddzielnego miejsca do siedzenia. Rozszerzono ponadto katalog osób, które nie muszą zapinać pasów, o żołnierzy Żandarmerii Wojskowej.
Bez poprawek senatorowie przyjęli pięć ustaw ratyfikacyjnych przygotowanych przez rząd, a wśród nich ustawę o ratyfikacji międzynarodowej konwencji o wymaganiach w zakresie wyszkolenia, wydawania świadectw oraz pełnienia wacht dla załóg statków rybackich, sporządzonej w Londynie 7 lipca 1995 r. Dokument ten opracowała Międzynarodowa Organizacja Morska, do której Polska należy od 1960 r. Konwencja jest pierwszym dokumentem międzynarodowym, który tworzy jednolite standardy wyszkolenia i certyfikacji załóg statków rybackich o długości powyżej 24 m. Ma ona na celu stworzenie i utrzymanie równych szans w sektorze rybołówstwa przez wspieranie szkolenia zawodowego szyprów, mechaników i radiooperatorów. Konwencja określa minimalne wymagania, które poszczególne państwa, zgodnie z własną polityką szkolenia kadr morskich, mogą podwyższać.
Druga to ustawa o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Peru o przekazywaniu osób skazanych, podpisanej w Limie 27 maja 2014 r. Dotychczas nie było podstawy prawnej, która umożliwiałaby odbywanie kary w Polsce skazanym przez peruwiańskie sądy. Porozumienie określa zasady wzajemnego przekazywania karanych i daje możliwość ich powrotu do kraju ojczystego. Zgodnie z umową, skazany będzie mógł zdecydować, czy chce odbywać karę w swoim kraju. Odmowa przekazania będzie możliwa, jeżeli skazany nie uregulował orzeczonych grzywien lub odszkodowań. Wykonanie orzeczenia sądu podlegać będzie prawu wewnętrznemu danego kraju, a wymierzona kara nie będzie mogła być zaostrzona. Koszty przekazania np. tłumaczeń i transportu pokrywać będzie w przypadku obywateli polskich Skarb Państwa. Zgodnie z danymi rządu, w 2014 r. w aresztach tymczasowych i zakładach karnych w Peru przebywało 30 obywateli polskich.
Trzecia to ustawa o ratyfikacji Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Serbii o współpracy w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej oraz innego rodzaju przestępczości, podpisanej w Warszawie 7 listopada 2011 r. Umowa ustala zasady współpracy operacyjnej i działań prewencyjnych organów bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz wzajemnej ochrony informacji niejawnych. Ma ona umożliwić skuteczne zwalczanie zarówno krajowej, jak i międzynarodowej przestępczości zorganizowanej m.in. handlu narkotykami, przemytu oraz oszustw finansowych, a także terroryzmu.
Kolejna to ustawa o ratyfikacji Umowy między Europejską Organizacją Badań Astronomicznych na Półkuli Południowej a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej dotyczącej warunków przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Europejskiej Organizacji Badań Astronomicznych na Półkuli Południowej, podpisanej w Warszawie 28 października 2014 r. Organizacja ta została powołana w 1962 r. ESO jest obecnie największym i najnowocześniejszym obserwatorium astronomicznym na świecie, prowadzącym badania w trzech ośrodkach w Chile. Polska od lat odnosi sukcesy w dziedzinie astronomii. Jednocześnie polscy naukowcy nie mają pełnego dostępu do instrumentów czy programów badawczych ESO. Członkostwo w tej organizacji umożliwi korzystanie z jej urządzeń badawczych, stypendiów, opracowań technicznych i patentów. Polacy będą mogli być też członkami gremiów kierowniczych oraz decyzyjnych, a polscy przedsiębiorcy będą mogli brać udział w przetargach ogłaszanych przez ESO.
Następna to ustawa o ratyfikacji Konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Bośnią i Hercegowiną w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, podpisanej w Sarajewie 4 czerwca 2014 r. Dotychczas kwestie podatkowe regulowało porozumienie z 1985 r. między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Socjalistyczną Federacyjną Republiką Jugosławii. Nowa Konwencja będzie oparta o aktualną wersję Modelowej Konwencji OECD w sprawie podatku od dochodu i majątku. Konwencja przewiduje, iż w przypadku Polski jej postanowieniami objęty zostanie podatek dochodowy od osób prawnych oraz podatek dochodowy od osób fizycznych. W przypadku Bośni i Hercegowiny obejmie ona podatek dochodowy od osób fizycznych oraz podatek od zysków przedsiębiorstw.
