Andrzej Pająk

Senat wprowadził 99 poprawek do ustawy o odnawialnych źródłach energii, której projekt przygotował rząd. Jej celem jest rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) w Polsce, zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego i poprawa ochrony środowiska. Ustawa dostosowuje polskie przepisy do standardów obowiązujących w krajach Unii Europejskiej w zakresie optymalnego i zrównoważonego zaopatrzenia odbiorców końcowych w energię elektryczną, ciepło lub biogaz rolniczy z instalacji odnawialnego źródła energii. Nowe regulacje mają także prowadzić do powstania nowych miejsc pracy w wyniku zwiększenia liczby nowych instalacji OZE. Wśród celów ustawy jest też racjonalne wykorzystywanie OZE uwzględniające realizację długofalowej polityki rozwoju gospodarczego kraju, a także zapewnienie wykorzystania produktów ubocznych lub pozostałości z rolnictwa i przemysłu stosującego surowce rolnicze. Ustawa zmienia system wsparcia dla OZE z opartego o świadectwa pochodzenia na system aukcyjny. Ma on być tańszy dla budżetu państwa i chronić obywateli przed zbytnim obciążeniem wynikającym z realizacji celów UE dotyczących energii odnawialnej. Rząd będzie określać ilość energii odnawialnej potrzebnej, aby spełnić cele unijnej polityki klimatyczno-energetycznej. Ogłaszane będą aukcje (osobno dla różnych technologii i różnej wielkości instalacji), w ramach których wybierane będą najlepsze oferty z najniższą ceną. W zamian wytwórca wygrywający aukcję będzie miał zagwarantowane wsparcie przez 15 lat. Większość senackich poprawek ma charakter legislacyjny i doprecyzowujący. Senat opracował nowy zapis artykułu o taryfach gwarantowanych dla mikroinstalacji OZE, mający w założeniu umożliwić kompromis między racjami rządu i prosumentów. Kompromisowy poziom wsparcia dla mikroinstalacji do 10 kW ma wynieść 210 % średniej ceny energii z roku poprzedniego. Limit mocy instalacji będzie mógł wynieść do 800 MW. Senatorowie zaproponowali też poprawkę, aby siedzibę operatora rozliczeń energii odnawialnej przenieść z Warszawy do Bytomia.

Izba zdecydowała o wniesieniu do Sejmu trzech senackich projektów ustaw. Pierwsza senacka propozycja to projekt ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych,wniesiony przez Komisję Ustawodawczą. Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. W ocenie Trybunału zasadne jest, aby także stronie wnoszącej zarzuty od nakazu zapłaty zwracana była część opłaty sądowej. Kwestionowany przepis przewiduje zwrot opłaty za pismo wszczynające postępowanie w instancji, a za takie nie uznaje się zarzutów od nakazu zapłaty, ponieważ sprawę rozstrzyga ten sam sąd. Projekt noweli zakłada więc, że w przypadku zawarcia ugody przed sądem orzekającym w następstwie skutecznego wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty obie strony otrzymają zwrot sumy odpowiadającej połowie opłaty pobranej za wniesienie zarzutów od nakazu. Pozwany, który po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty, ugodowo rozwiąże sprawę z powodem będzie mógł uzyskać zwrot połowy już pobranej kwoty. Tym samym jego skłonność do ugodowego zakończenia sporu będzie premiowana w analogiczny sposób, jak koncyliacyjna postawa powoda, który zachowa prawo do zwrotu połowy opłaty uiszczonej wraz z wniesieniem pozwu.

Druga propozycja Senatu to projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Został on przygotowany przez Komisję Ustawodawczą. Projektowana ustawa także stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał orzekł, że odrzucenie, bez wezwania do usunięcia braków, skargi kasacyjnej jest niezgodne z konstytucyjną zasadą ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, ideą sprawiedliwości proceduralnej oraz prawem do zaskarżenia orzeczenia wydanego w pierwszej instancji. Zgodnie z projektem, odrzucenie z powodu braków skargi kasacyjnej wniesionej w postępowaniu sądowoadministracyjnym oraz w procedurze cywilnej ma być poprzedzone wezwaniem do usunięcia owych braków w wyznaczonym przez sąd terminie siedmiu dni.

Trzecia to projekt nowelizacji ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, wniesiony przez grupę senatorów. Ma ona na celu uregulowanie stanu prawnego nieruchomości objętych dekretem warszawskim z 1945 r. (tzw. dekretem Bieruta). Projekt daje Skarbowi Państwa i jednostkom samorządu terytorialnego prawo pierwokupu gruntów warszawskich objętych roszczeniami, jeśli będą się na nich znajdować instytucje użyteczności publicznej (chodzi o nieruchomości niezbędne do umożliwienia realizacji zadań ustawowych bądź statutowych w zakresie ochrony zdrowia, edukacji, kultury, rozwoju kultury fizycznej, zrównoważonego zagospodarowania przestrzennego). Przeniesienie praw i roszczeń będzie wymagało zawarcia umowy w formie aktu notarialnego, co ma zagwarantować skuteczną realizację prawa pierwokupu.

Senatorowie wprowadzili 66 poprawek do ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, powstałą na bazie trzech projektów – rządowego, poselskiego i senackiego. Jest to licząca ponad 100 stron nowelizacja zmieniająca „filozofię karania” i będąca największą zmianą tej ustawy od 1997 r. Ustawa realizuje założenia nowej polityki karnej, która przez zmianę struktury orzekanych kar ma prowadzić do obniżenia populacji zakładów karnych. Ograniczona zostaje możliwość orzekania kar w zawieszeniu, częściej mają być stosowane kary grzywny i ograniczenia wolności. Zawieszona będzie mogła być wyłącznie kara pozbawienia wolności nieprzekraczająca roku. Orzekane kary mają być też bardziej proporcjonalne do popełnianych czynów. Wobec drobnych przestępców będą częściej stosowane kary grzywny i ograniczenia wolności. W przypadku kary ograniczenia wolności ustawa wydłuża do dwóch lat okres, na jaki będzie można ją orzekać. Skazani na tę karę będą mogli zostać zobowiązani do wykonywania nieodpłatnej pracy na cele społeczne. Będzie też możliwe potrącanie z ich wynagrodzenia od 10 do 25 proc. na cele społeczne. Ponadto sąd będzie mógł objąć skazanego na tę karę dozorem elektronicznym w wymiarze do 12 godzin dziennie przez maksymalnie rok. Orzekanie kary grzywny nie będzie zależeć od sytuacji materialnej skazanego. Ustawa wprowadza nową instytucję kary mieszanej, w której skazany będzie mógł być najpierw pozbawiony wolności, a następnie odbywać karę jej ograniczenia. Ustawa zmienia też przepisy dotyczące przepadku korzyści majątkowej pochodzącej z przestępstwa. Możliwa będzie tzw. konfiskata rozszerzona, obejmująca także mienie, które sprawca już wprowadził do obrotu. Tzw. środki zabezpieczające będą stosowane wobec osób niepoczytalnych, z ograniczoną poczytalnością, sprawców niektórych przestępstw, którzy ze względu na zaburzenie sfery woli stanowią zagrożenie społeczne, a także, obok kary, wobec poczytalnych sprawców zabójstwa, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, zgwałcenia lub pedofilii. Zgodnie z ustawą przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, popełnione na szkodę małoletniego, za które maksymalna grożąca kara jest surowsza niż pięć lat więzienia, nie będą się mogły przedawnić wcześniej niż po ukończeniu przez ofiarę 30. roku życia. Zmiany w Kodeksie karnym wykonawczym dotyczą m.in. zwiększenia liczby osób biorących udział w widzeniu, uprawnień związanych z korzystaniem z aparatu telefonicznego, prawa tymczasowo aresztowanego do korespondencji z obrońcą. Zgodnie z ustawą przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, popełnione na szkodę małoletniego, za które maksymalna grożąca kara jest surowsza niż pięć lat więzienia, nie będą się mogły przedawnić wcześniej niż po ukończeniu przez ofiarę 30. roku życia. Senackie poprawki w większości przywracają spójność ustawy, która po sejmowych poprawkach tę spójność straciła – tak opisał je wiceminister sprawiedliwosci Jerzy Kozdroń. Senat m.in. przyjął poprawkę, by w ramach „kary nadzwyczajnie obostrzonej” obok kary 810 stawek dziennych grzywny i 20 lat więzienia orzekana mogła być kara dwóch lat ograniczenia wolności. Senatorowie wprowadzili zapis, że „nie popełnia przestępstwa, kto pozostaje w usprawiedliwionym błędzie co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego”. Senat w nowy sposób sformułował przepis, co skazany może posiadać w celi.

Senat wniósł 18 doprecyzowujących i redakcyjnych poprawek do ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, wywodzącą się z projektu rządowego i senackiego. Jej celem jest usprawnienie i podniesienie efektywności sądownictwa powszechnego. Zmienia ona zasady delegowania sędziów do sądu wyższej instancji i ogranicza do pięciu lat czas delegowania do Ministerstwa Sprawiedliwości sędziów i przedstawicieli innych grup zawodowych wymiaru sprawiedliwości, z możliwością przedłużenia w uzasadnionych przypadkach o kolejne pięć lat. Nowelizacja wprowadza odpowiedzialność karną za złożenie fałszywych lub zatajenie prawdziwych informacji w oświadczeniu majątkowym przez sędziów i prokuratorów. Jest także nowa kara dyscyplinarna dla sędziów – obniżenie wynagrodzenia zasadniczego od 5 do 15 proc. na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat. Nowelizacja modyfikuje przepisy dotyczące odwoływania dyrektora sądu i zwracania przez ministra sprawiedliwości prezesowi sądu uwagi na piśmie. Te rozwiązania wykonują wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 listopada 2013 r. Wprowadzono też zmiany w zakresie zwrotu kosztów przejazdu sędziego z miejsca zamieszkania do siedziby sądu czy wydziału lub ośrodka zamiejscowego. Zwrot ma przysługiwać sędziemu, który awansował na wyższe stanowisko. Pieniędzy tych nie otrzyma jednak sędzia mieszkający w odległości mniejszej niż 20 km od siedziby sądu oraz taki, który został przeniesiony w wyniku kary dyscyplinarnej. Kolejna zmiana przewiduje, że minister sprawiedliwości w uzasadnionych przypadkach będzie mógł żądać akt spraw sądowych, co ma mu pozwolić efektywnie sprawować nadzór administracyjny nad działalnością sądów.

Z 19 poprawkami senatorowie przyjęli ustawę o rzeczach znalezionych. Był to projekt rządowy. Organem odpowiedzialnym za przyjmowanie odnalezionych rzeczy będzie starosta, który określi zasady i sposób ich przejmowania, sposób poszukiwania osób uprawnionych do ich odbioru, zasady przechowywania pieniędzy, papierów wartościowych i kosztowności oraz postępowania z przedmiotami o wartości historycznej, naukowej i artystycznej. Ustawa przewiduje, że starosta może odmówić przyjęcia rzeczy, której szacunkowa wartość nie przekracza 100 zł. W takiej sytuacji znalazca może postąpić z rzeczą według własnego uznania. Jeżeli wartość rzeczy przekroczy 100 zł, a nie będzie możliwości doręczenia wezwania do odbioru osobie uprawnionej, starosta wywiesi w swojej siedzibie wezwanie. Jeżeli wartość przekroczy 5 tys. zł, będzie miał ponadto obowiązek zamieścić ogłoszenie w dzienniku lokalnym lub ogólnopolskim oraz w Biuletynie Informacji Publicznej. Wyjątkiem ma być sytuacja, gdy rzecz zostałaby znaleziona w budynku publicznym lub środkach komunikacji. W takim przypadku znalazca powinien oddać zgubę zarządcy budynku lub przewoźnikowi. Rzecz, której posiadanie wymaga zezwolenia (amunicja, broń, materiały wybuchowe), należy niezwłocznie oddać policji. W ustawie przewidziano także utworzenie – prowadzonego przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego – krajowego rejestru utraconych dóbr kultury. Obejmie on wszystkie zabytki skradzione lub nielegalnie wywiezione za granicę. Poprawki Senatu mają charakter redakcyjny i doprecyzowujący. Senatorowie chcą m.in. doprecyzować zapis, że jeśli do starosty trafią rzeczy, na których posiadanie wymagane jest pozwolenie np. broń czy amunicja, bądź dokumenty, jak dowód osobisty czy paszport, ten niezwłocznie przekazuje je policji. W myśl kolejnej poprawki, jeśli istnieje przypuszczenie, że rzecz ma wartość historyczną, naukową lub artystyczną, jej oględziny można przeprowadzić w miejscu jej znalezienia.

Do ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw Izba wprowadził 9 poprawek. Był to rządowy projekt. Nowelizacja wykonuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 września 2013 r., zgodnie z którym zagadnienia związane z konstytucyjnym prawem do nauki powinny być określone bezpośrednio w ustawie, a nie rozporządzeniach ministra edukacji. Do ustawy wprowadzono więc przepisy dotyczące ogólnych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, w tym upoważnień dla ministra właściwego ds. oświaty i wychowania oraz ministra kultury i ochrony dziedzictwa narodowego do uregulowania tych kwestii szczegółowo w rozporządzeniach. Oprócz regulacji mających na celu wykonanie orzeczenia TK nowelizacja jednocześnie wprowadza zmiany w wielu niepowiązanych ze sobą dziedzinach. Dodano rozdział poświęcony ogólnym warunkom przeprowadzania egzaminów zewnętrznych: sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie. W stosunku do dotychczasowych przepisów przyjęte zmiany dotyczą np. określenia trybu, w jakim może nastąpić unieważnienie pracy egzaminacyjnej przez dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej (chodzi o sytuacje dotyczące przypadków stwierdzenia niesamodzielnej pracy zdających) oraz trybu, w jakim, na wniosek zdającego, może nastąpić weryfikacja sumy przyznanych punktów. Ustawa wprowadza też m.in. podporządkowanie w sposób formalny okręgowych komisji egzaminacyjnych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, poszerzenie zakresu zawodów, w których szkoły publiczne oraz niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych będą mogły prowadzić kwalifikacyjne kursy zawodowe,uproszczenie trybu uznawania świadectw wydawanych za granicą w celu ułatwienia osobom, które przyjeżdżają do Polski z zagranicy, kontynuowania nauki albo podjęcia nauki w szkołach wyższych. Wsród poprawek senackich jest zapis nakładający na ministra ds. oświaty i wychowania oraz kultury i dziedzictwa narodowego obowiązek określenia w szkołach publicznych i artystycznych przypadków, w których dostosowuje się wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów. Inna poprawka doprecyzowuje zapis o trybie i formie przeprowadzania sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia w publicznej szkole artystycznej, w przypadku gdy uczeń lub rodzic uznali, że ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych lub z zachowania zostały ustalone niezgodnie z przepisami. Kolejna poprawka ujednolica przepisy w kwestii uprawnień dyrektorów szkół publicznych i artystycznych co do zwalniania ucznia z realizacji niektórych obowiązkowych zajęć edukacyjnych.

Bez poprawek senatorowie przyjęli ustawę o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawę – Ordynacja podatkowa. Był to projekt rządowy. Nowelizacja wykonuje dwa wyroki Trybunału Konstytucyjnego – z 29 lipca 2014 r. i z 18 lipca 2013 r. Zawiera ona definicję przychodów, które nie mają pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzą ze źródeł nieujawnionych. Będą do nich zaliczane przychody ze źródła: ujawnionego przez podatnika, ale w nieprawidłowej wysokości, oraz ze źródeł niewskazanych przez podatnika i nieustalonych przez organ podatkowy lub kontrolę skarbową. Chodzi o wydatki przewyższające przychody. Nadwyżka wydatków nad przychodami zostanie opodatkowana zryczałtowanym 75-proc. podatkiem. Obowiązywać ma reguła, zgodnie z którą w przypadku ustalenia źródła pochodzenia nieujawnionych przychodów i ich wysokości, przychody te podlegają opodatkowaniu właściwą stawką, inną niż stawka sankcyjna. Dopiero wówczas, gdy nie uda się tego ustalić, ma być stosowana stawka 75 proc.

Izba rozpatrzyła ustawę o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, której projekt przygotował rząd i wprowadziła do niej 17 poprawek. Celem nowelizacji jest uproszczenie i skrócenie procedury budowlanej przez m.in. zniesienie wymogu uzyskiwania decyzji o pozwoleniu na budowę lub przebudowę jednorodzinnych budynków mieszkalnych, które nie oddziałują na sąsiednią nieruchomość. Konieczne będzie jedynie zgłoszenie budowy wraz m.in. z projektem budowlanym. Starosta będzie miał 30 dni na ewentualne wniesienie sprzeciwu do zgłoszenia. Nowe przepisy przewidują też, że do projektu budowlanego nie będzie już trzeba dołączać oświadczeń o zapewnieniu dostaw energii, wody, ciepła, gazu, odbioru ścieków oraz o warunkach przyłączenia obiektu do sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych, elektroenergetycznych i telekomunikacyjnych. Ponadto ustawa ogranicza katalog obiektów budowlanych, które wymagać będą wydania pozwolenia na użytkowanie. Jedna z senackich poprawek zakłada, że inwestor, który chce rozpocząć prace budowlane, musi zawiadomić właściwy organ i projektanta nadzorującego budowę o planowym terminie rozpoczęcia prac wymagających pozwolenia na budowę.

Senat omówił ustawę o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw i wniósł do niej 6 poprawek. Był to rządowy projekt. Nowelizacja ma na celu wykonanie postanowień rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE dotyczącego praw pasażerów w transporcie autobusowym i autokarowym, które obejmuje regularne przewozy autobusami na trasach dłuższych niż 250 km. Rozporządzenie wskazuje, że pasażerowie mają prawo do odszkodowań i pomocy w razie wypadków. Niepełnosprawni i osoby o ograniczonej sprawności ruchomej mają mieć możliwość uzyskania pomocy w wyznaczonych dworcach. Organem odpowiedzialnym za egzekwowanie przepisów będzie marszałek województwa, a w niektórych przypadkach zarząd związku powiatów i wojewoda. Terminalami, na których niepełnosprawni będą mogli liczyć na pomoc, mają być dworce, których właścicielem lub większościowym współwłaścicielem są samorządy, położone w miastach liczących powyżej 50 tys. mieszkańców, z których rocznie odjeżdża więcej niż pół miliona pasażerów. Pieniądze na ich dostosowanie mają pochodzić z opłat pobieranych przez samorządy od operatorów terminali i przewoźników. Za nieprzestrzeganie rozporządzenia mają grozić kary pieniężne do 30 tys. zł. Senat zaproponował kilka poprawek legislacyjnych i porządkowych. Jedna z nich jednoznacznie przesądza, że wszystkie kary pieniężne nakładane na postawie przepisów ustawy o transporcie drogowym podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Bez poprawek senatorowie zaakceptowali ustawę o ustanowieniu programu wieloletniego „Budowa Kampusu 600-lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego”. Był to projekt poselski. Nowelizacja ma na celu wydłużenie okresu realizacji programu do 2017 r. Powodem jest konieczność dokonania korekty harmonogramu rzeczowo-finansowego w celu dostosowania go do możliwości finansowych inwestora oraz przedłużających się procedur administracyjnych związanych z przeprowadzeniem przetargów publicznych.

Senatorowie nie wprowadzili poprawek do ustawy o przekształcaniu jednoosobowych spółek Skarbu Państwa prowadzących działalność z wykorzystaniem dóbr kultury w państwowe instytucje kultury. Jej projekt przygotowali posłowie. Utworzona w tym trybie państwowa instytucja kultury ma wstąpić we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem była przekształcana spółka. Jej pracownicy mają stać się, z dniem przekształcenia, pracownikami utworzonej instytucji kultury, z zachowaniem dotychczasowych warunków pracy i płacy. W państwową instytucję kultury będzie mogła być przekształcona spółka prowadząca działalność z wykorzystaniem dóbr kultury w sposób nienastawiony na osiągnięcie zysku, co leży w interesie publicznym. Ustawa umożliwia przekształcenie w państwową instytucję kultury Polskiego Wydawnictwa Muzycznego S.A., spółek powstałych w wyniku komercjalizacji państwowych instytucji filmowych oraz innych jednoosobowych spółek Skarbu Państwa prowadzących działalność z wykorzystaniem dóbr kultury.

Izba nie wprowadziła poprawek do nowelizacji ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego. Dzięki tej noweli odpisy skróconych aktów stanu cywilnego wydawane posiadaczom Karty Dużej Rodziny zostaną zwolnione po 1 marca 2015 r. z opłaty skarbowej. Zwolnienie tych osób z jej płacenia zostało wprowadzone ustawą z 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny, która weszła w życie 1 stycznia br. Teraz odpowiednie zapisy zostaną wprowadzone do Prawa o aktach stanu cywilnego. Senatorowie bez poprawek przyjęli ustawę o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, która dotyczy dopłat bezpośrednich dla rolników na lata 2015-2020. W myśl nowych przepisów wysokość dopłat zależeć będzie m.in. od rodzaju produkcji i stopnia ochrony środowiska. W Polsce nadal będzie stosowany uproszczony system płatności bezpośrednich, tj. jednolita płatność obszarowa, która przysługuje wszystkim rolnikom. Szacuje się, że będzie to 110 euro do hektara. Nowy system obejmie różne subwencje, takie jak: jednolita płatność obszarowa, płatność za zazielenienie, dla młodych rolników, płatność dodatkowa, płatności związane z produkcją oraz dopłata z tytułu przejściowego wsparcia krajowego.