Ponad 8 godzin debatował Senat 21 stycznia 2015 r. nad ustawą o zmianie ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2008 – 2015 oraz niektórych innych ustaw. Senatorowie wprowadzili do niej 7 poprawek. Mają one związek z porozumieniem zawartym między rządem i związkami górniczymi.
Nowela ustawy górniczej była jedynym punktem posiedzenia. Senator sprawozdawca, Jan Michalski przekonywał, że ustawa daje szanse zaangażowania środków publicznych do restrukturyzacji kopalń, a to „tlen dla górnictwa”, niezbędna pomoc, której potrzebuje Kompania Węglowa. Senator odpowiadając na pytania, podkreślił, że być może trzeba będzie likwidować obszary nierentowne, by utrzymać miejsca pracy przy rentownym wydobyciu. „Ustawa daje prawo, ale nie zobowiązanie do likwidacji” – zaznaczył.
Najważniejsza przyjęta poprawka wprowadza do ustawy zapisy sobotniego porozumienia dotyczące pakietu socjalnego dla górników, które różnią się od przyjętego przez Sejm w piątek 16 stycznia br. tekstu nowelizacji. W stosunku do uchwalonej dzień przed porozumieniem wersji sejmowej, zniknęły 24-miesięczne odprawy dla górników dołowych, pojawiły się 3-letnie urlopy górnicze dla pracowników przeróbki węgla oraz wyższe – 12-miesięczne odprawy dla pracowników przeróbki, administracji i powierzchni. Kolejna poprawka wprowadza konieczność uzyskania zgody Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na nabycie kopalni lub jej części.
Nowelizacja ma na celu umożliwienie nabycia kopalni, zakładu górniczego lub jego części przez Spółkę Restrukturyzacji Kopalń S.A. (SRK) i przeprowadzenia ich likwidacji oraz ustanowienie zasad restrukturyzacji zatrudnienia w kopalniach likwidowanych przez SRK. Przesuwa ona z 1 stycznia 2015 r. na 1 stycznia 2016 r. datę rozpoczęcia likwidacji kopalni, od której jest uzależnione źródło finansowania działań związanych z jej likwidacją. W przypadku rozpoczęcia likwidacji przed tą datą środki pochodzić mają z dotacji budżetowej, a po niej – z funduszu likwidacji zakładu górniczego zgodnie z ustawą z 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze.
Ustawa wprowadza przepisy regulujące możliwość nieodpłatnego zbycia przez przedsiębiorstwo górnicze przed 1 stycznia 2016 r. kopalni, zakładu górniczego lub jego części, prowadzących wydobycie węgla kamiennego lub roboty górnicze, w celu przeprowadzenia ich likwidacji na rzecz przedsiębiorstwa górniczego, którego podstawowym przedmiotem działalności jest prowadzenie likwidacji kopalni, zabezpieczenie kopalń sąsiednich przed zagrożeniem wodnym, gazowym oraz pożarowym, w trakcie i po zakończeniu likwidacji kopalni, zagospodarowywanie majątku likwidowanej kopalni, zbędnego majątku przedsiębiorstwa górniczego, tworzenie nowych miejsc pracy, w szczególności dla pracowników likwidowanej kopalni.
Ponadto zakres ustawy został rozszerzony o regulację dotyczącą zasad restrukturyzacji zatrudnienia w likwidowanych kopalniach. Pracownikom likwidowanej kopalni, zakładu górniczego lub jego części, którzy nie posiadają uprawnień emerytalnych, przysługiwać będzie urlop górniczy – w wymiarze do czterech lat albo jednorazowa odprawa pieniężna. Z urlopu górniczego będzie mógł skorzystać pracownik zatrudniony pod ziemią w kopalni nabytej po 1 stycznia 2015 r. przez określone przedsiębiorstwo, któremu ze względu na wiek, łączny staż pracy lub staż pracy pod ziemią wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy brakuje nie więcej niż cztery lata do nabycia prawa do emerytury. Urlop górniczy będzie też przysługiwał pracownikowi, o ile skorzystanie z niego pozwoli mu nabyć prawo do emerytury przed 1 stycznia 2020 r. W okresie korzystania z urlopu górniczego pracownik będzie otrzymywał świadczenie socjalne w wysokości 75 % miesięcznego wynagrodzenia obliczanego jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy.
Jednorazowa odprawa pieniężna będzie przysługiwała pracownikom, z którymi po 1 stycznia 2015 r. będzie rozwiązywana umowa o pracę za porozumieniem stron. Ustawa przewiduje, że w przypadku nieskorzystania przez pracownika likwidowanej kopalni z przysługujących mu uprawnień tzn. z urlopu górniczego albo jednorazowej odprawy pieniężnej w terminie do dnia zakończenia w niej wydobycia węgla kamiennego, pracodawca rozwiązuje umowę o pracę z pracownikiem na zasadach określonych w ustawie z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Restrukturyzacja zatrudnienia w likwidowanych kopalniach będzie finansowana przez przedsiębiorstwo górnicze, którego podstawowym przedmiotem działalności jest prowadzenie likwidacji kopalni, zabezpieczenie kopalń sąsiednich przed zagrożeniem wodnym, gazowym oraz pożarowym, w trakcie i po zakończeniu likwidacji kopalni, zagospodarowywanie majątku likwidowanej kopalni, z dotacji budżetowej, której wysokość będzie pomniejszana o środki pozyskane na ten cel z innych źródeł, w tym ze środków własnych, oraz z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (koszty poniesione przez fundusz będą rekompensowane z przychodów z prywatyzacji).
Ustawa ma wejść w życie po upływie siedmiu dni od dna ogłoszenia.
