Andrzej Pająk

Bez poprawek Senat przyjął ustawę o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw. Był to projekt rządowy. Ustawa dotyczy tzw. ulgi na dzieci, czyli możliwości odliczenia od podatku określonej przepisami kwoty na każde wychowywane przez podatnika małoletnie dziecko (także dziecko pełnoletnie, które otrzymuje zasiłek pielęgnacyjny oraz dziecko uczące się w szkole do ukończenia 25 roku życia). Ulga na dzieci jest odliczana od podatku przez podatników podatku dochodowego uzyskujących dochody opodatkowane według skali podatkowej, po wcześniejszym potrąceniu składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie z nowelizacją podatnicy, którzy zarabiają zbyt mało i płacą zbyt niskie podatki, by wykorzystać całą ulgę w podatku PIT na dzieci, dostaną pozostałą kwotę z budżetu państwa. Ustawa zakłada też podwyższenie o 20 proc. ulgi na trzecie i każde kolejne dziecko – ulga na trzecie dziecko wzrośnie rocznie z 1.668,12 zł na 2.000,04 zł, a ulga na każde kolejne dziecko z 2.224,08 zł na 2.700 zł. Odliczenie dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Zmiany będą obowiązywać od 1 stycznia 2015 r. i obejmą rozliczenia za 2014 r.

Senat nie wprowadził poprawek do ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, przygotowaną przez rząd. Celem ustawy jest wprowadzenie w roku 2015 modyfikacji mechanizmu waloryzacji świadczeń z powszechnego ubezpieczenia społecznego, z ubezpieczenia społecznego rolników oraz zaopatrzeniowych (w tym tzw. mundurowych) i dodatków do świadczeń. Zmiana ma charakter incydentalny – w zasadach waloryzacji jest zachowana dotychczasowa reguła procentowego podwyższania świadczeń, z jednoczesnym ustanowieniem progu minimalnego wzrostu świadczenia o kwotę 36 zł.

Izba bez poprawek uchwaliła ustawę o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach, której projekt przygotował Senat. W celu poszerzenia kręgu osób, którym można będzie przyznać Krzyż Wolności i Solidarności, w nowelizacji zapisano ogólną zasadę, że Krzyż będzie odznaczeniem o charakterze pamiątkowym nadawanym wszystkim osobom spełniającym kryteria określone w ustawie. Oznacza to, że Krzyż będzie można otrzymać nawet w przypadku posiadania już innego, wyższego odznaczenia, co do tej pory nie było możliwe. Nowelizacja ma też ułatwić przyznawanie Krzyża osobom zmarłym. Krzyż Wolności i Solidarności przyznawany jest przez prezydenta na wniosek prezesa IPN (do którego z wnioskami mogą się zwracać samorządy, organizacje społeczne, a nawet osoby prywatne). Szacunkowo przyjmuje się, że krzyż mogłoby otrzymać ok. 30 tys. osób, a do tej pory dostało go zaledwie ok. tysiąca osób.

Z 19 poprawkami, głównie redakcyjnymi, senatorowie przyjęli ustawę – Prawo o aktach stanu cywilnego. Był to projekt rządowy. To kompleksowa regulacja, która zastępuje ustawę z 1986 r. i ma za zadanie umożliwić szybsze i prostsze załatwianie spraw w urzędach stanu cywilnego. Najważniejszą zmianą jest wprowadzenie elektronicznej rejestracji aktów urodzeń, małżeństw i zgonów. Rozwiązanie to umożliwi wydawanie obywatelom papierowych odpisów aktów stanu cywilnego w dowolnym USC oraz uzyskanie odpisu w formie elektronicznej. Informatyzacja rejestracji aktów stanu cywilnego rozpocznie się 1 stycznia 2015 r. Dane zarejestrowane przez kierownika urzędu stanu cywilnego w rejestrze stanu cywilnego automatyczne zaktualizują dane zawarte w pozostałych rejestrach publicznych (np. w rejestrze PESEL). Ponadto ustawa liberalizuje zasady zawierania małżeństw poza urzędem stanu cywilnego. Będzie to możliwe pod warunkiem, że miejsce ślubu umożliwi zachowanie uroczystej formy oraz zapewni bezpieczeństwo uczestników. Możliwość ta będzie wiązała się z dodatkową opłatą. Ponadto ustawa wyodrębnia tzw. rejestr uznań, który będzie obejmował oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa.

Senatorowie nanieśli 16 doprecyzowujących poprawek do ustawy o komisjach lekarskich podległych ministrowi spraw wewnętrznych, wywodzącej się z projektu rządowego. Jej celem systemowe uregulowanie organizacji struktur orzecznictwa lekarskiego oraz nadanie rangi ustawowej przepisom prawnym określającym ich funkcjonowanie. Wprowadza ona jednolity system orzecznictwa lekarskiego dla funkcjonariuszy i kandydatów do służby w Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Biurze Ochrony Rządu, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym i Służbie Więziennej. W miejsce systemu orzecznictwa obejmującego: wojewódzkie komisje lekarskie, okręgowe komisje lekarskie i Centralną Komisję Lekarską (CKL) wprowadzono system dwuinstancyjny złożony z rejonowych komisji lekarskich i CKL. Ponadto ustawa ujednolica kategorie zdolności kandydatów do służby i funkcjonariuszy. W przypadku funkcjonariuszy wprowadza kategorie: A – „zdolny do służby”, B – „zdolny do służby z ograniczeniem”, C – „niezdolny do służby”. Natomiast w odniesieniu do kandydatów nowe przepisy przewidują kategorie: Z – „zdolny”, N – „niezdolny”.

Izba wprowadziła 25 poprawek do ustawy o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka, opracowanej przez rząd. Ustawa dostosowuje polskie prawo do przepisów unijnych, stanowiąc pierwszą i zarazem kompleksową regulację mającą na celu ochronę świadka i pokrzywdzonego, wobec których zachodzi zagrożenie życia lub zdrowia w związku z toczącym się lub zakończonym postępowaniem karnym lub karnym skarbowym. Decyzję o zapewnieniu pomocy i ochrony będzie podejmować komendant wojewódzki policji na wniosek osoby zainteresowanej, sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Podstawowym rozwiązaniem będzie ochrona świadka lub pokrzywdzonego na czas procesu, obejmująca np. asystę funkcjonariuszy podczas czynności procesowych. W przypadku wysokiego realnego stopnia zagrożenia życia lub zdrowia ochrona osobista świadka lub pokrzywdzonego będzie polegać m.in. na stałej lub czasowej asyście policjantów czy czasowej obserwacji. W wyjątkowych sytuacjach, kiedy inne środki ochrony będą niewystarczające, zmieniane będzie miejsce pobytu osoby chronionej. Osoba objęta tą formą ochrony będzie mogła otrzymywać comiesięczną pomoc finansową na potrzeby mieszkaniowe, życiowe i pokrycie kosztów świadczeń zdrowotnych. Przy komendach wojewódzkich będą funkcjonować koordynatorzy ds. zapewnienia bezpieczeństwa osób występujących w procesie karnym. Jedna z poprawek Senatu przewiduje objęcie ochroną także świadków w sprawach o wykroczenia.

Senatorowie nie wprowadzili poprawek do ustawy o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Był to poselski projekt. Nowelizacja wprowadza automatyczne wygaśnięcie powołania na stanowisko komornika w przypadku jego rezygnacji ze stanowiska, skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, ukarania prawomocnym orzeczeniem dyscyplinarnym karą wydalenia ze służby oraz utraty obywatelstwa polskiego. O wygaśnięciu powołania na stanowisko komornika z mocy prawa minister sprawiedliwości zawiadomi komornika, prezesa właściwego sądu apelacyjnego, prezesa właściwego sądu rejonowego oraz radę właściwej izby komorniczej. Zmiany mają na celu przyspieszenie procedury odwołania komornika, zmniejszenie kosztów z tym związanych oraz ochronę dłużnika przed osobą niegodną stanowiska komornika.

Bez poprawek została przyjęta nowelizacja ustawy o kuratorach sądowych. Był to projekt senacki. Celem ustawy jest rozszerzenie kręgu podmiotów, spośród których kuratorzy sądowi mają prawo ustanowienia obrońcy w postępowaniu dyscyplinarnym. Zgodnie z nowelizacją, poza kuratorami zawodowymi obrońcami będą mogli być także adwokaci oraz radcowie prawni. Taką samą zmianę przyjęto w przypadku wyznaczania obrońcy z urzędu. Na zawężenie kręgu osób, które mogą reprezentować kuratora w toczącym się przeciwko niemu postępowaniu dyscyplinarnym, z pominięciem profesjonalnych pełnomocników, zwrócił uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich. Przywołał on jednocześnie analogiczne orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, który analizując podobny przypadek w odniesieniu do Naczelnej Izby Kontroli, stwierdził, iż jest to naruszenie zasady proporcjonalności, które może negatywnie rzutować na efektywne wykonywanie prawa do obrony.

Także bez poprawek Senat uchwalił ustawę o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym, przygotowaną przez posłów. Zgodnie z nią, kandydaci na wychowawców lub kierowników formy wypoczynku dzieci i młodzieży (np. kolonie, obozy harcerskie), będący wolontariuszami, zostaną zwolnieni z obowiązku uiszczenia opłaty za uzyskanie informacji o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego. Osoby te muszą przedstawiać taką informację organizatorowi wypoczynku. Obecnie koszt jej wydania wynosi 50 zł.

Izba przyjęła z 19 poprawkami nowelizację ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, powstałą na bazie dwóch projektów poselskich. Nowe przepisy wychodzą naprzeciw najczęstszym problemom w stosowaniu ustawy, zgłaszanym przez mieszkańców, gminy i przedsiębiorców zajmujących się odpadami komunalnymi. Ustawa ma na celu wykonanie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w ten sposób, że m.in. określa maksymalną stawkę opłaty, uzależniając ją od wysokości przeciętnego miesięcznego dochodu na jedną osobę, publikowanego przez Główny Urząd Statystyczny. Wprowadza ona wyższą – limitowaną do dwukrotności opłaty podstawowej – opłatę za odpady, które nie są w sposób selektywny zbierane i odbierane. Rozszerzony zostaje zakres odpadów przyjmowanych przez punkty selektywnego zbierania. Jednocześnie wprowadza się zasadę, w myśl której gmina musi utworzyć co najmniej jeden taki punkt (może to uczynić wspólnie z inna gminą) oraz że punkty selektywnego zbierania odpadów mają charakter stacjonarny. Ustawa dopuszcza przeznaczenie środków z opłat za gospodarowanie odpadami na wyposażenie nieruchomości przeznaczonych do celów publicznych w pojemniki przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych, ich opróżnianie oraz utrzymywanie w odpowiednim stanie. Ustawa wprowadza minimalną częstotliwość zbierania odpadów. W okresie od kwietnia do października częstotliwość odbierania odpadów komunalnych nie może być rzadsza niż raz na tydzień z budynków wielolokalowych i nie rzadsza niż raz na dwa tygodnie z zabudowy jednorodzinnej. Z obszarów wiejskich częstotliwość odbierania zmieszanych odpadów komunalnych może być rzadsza. Senackie poprawki powracają m.in. do dotychczasowych przepisów – sprzed noweli sejmowej. Jedna z nich przewiduje, że również władze gmin, a nie tylko urzędy skarbowe, będą mogły prowadzić egzekucje podatku śmieciowego. Kolejna poprawka także przywraca dotychczasowe przepisy – tym razem w odniesieniu do gminnych przetargów śmieciowych. Senat przyjął też poprawkę, która określa, że gmina musi mieć jeden stacjonarny punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, pozostałe mogą więc działać jako mobilne.

W nowelizacji ustawy o środkach ochrony roślin, wywodzącej się z projektu poselskiego, znalazły się 3 poprawki redakcyjne. Nowelizacja liberalizuje zasady składania dokumentów w związku z rejestracją środków ochrony roślin. Obecnie zasadą jest przedkładanie dokumentacji zawsze w języku polskim, a jeżeli wnioskodawca sobie tego życzy, również w języku angielskim. Ustawa umożliwia złożenie dokumentów sporządzanych w języku polskim lub w języku angielskim. Ponadto wprowadza ona możliwość pozostawienia w obrocie środka ochrony roślin po upływie terminu jego ważności na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, pod warunkiem uzyskania opinii o przydatność środka do zastosowania zgodnie z przeznaczeniem.

Z 25 poprawkami Senat uchwalił ustawą o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej. Był to rządowy projekt ustawy. Celem tej ustawy (czwartej transzy deregulacji gospodarki) jest poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej, zwłaszcza przez małe i średnie firmy. Ustawa ogranicza obowiązki informacyjne przedsiębiorców, zawiera rozwiązania ułatwiające ich kontakty z administracją oraz przepisy obniżające koszty prowadzenia firm. W ustawie są rozwiązania dające możliwość poprawy płynności finansowej przedsiębiorstw oraz wspierania inwestycji. Wśród rozwiązań ułatwiających prowadzenie firmy znalazły się m.in. zmiany w obowiązku wykonywania wstępnych pracowniczych badań lekarskich. Nie będzie to konieczne m.in. w przypadku pracowników podejmujących w ciągu 30 dni zatrudnienie na analogicznym stanowisku u tego samego lub innego pracodawcy. Ustawa wprowadza też m.in. tzw. pakiet portowy mający poprawić konkurencyjność polskich portów morskich Procedury importowe w nich mają trwać nie dłużej niż 24 godziny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach – do 48 godzin. Poprawki senackie doprecyzowują i poszerzają wprowadzane przez ustawę swobody np. ułatwiają zasady przedstawiania zaświadczeń lekarskich, doprecyzowują oświadczenia przedsiębiorców o świadomości odpowiedzialności karnej oraz ułatwiają korzystanie z samochodów służbowych do celów prywatnych.

Senat wprowadził 3 poprawki do ustawy o zmianie ustawy o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki oraz niektórych innych ustaw. Był to rządowy projekt nowelizacji. Zakłada ona, że od 2015 r. zawartość siarki w paliwie żeglugowym ma być obniżona i wynosić 0,1 proc. Ustawa implementuje do polskiego prawa dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej zmieniającej dyrektywę Rady w zakresie zawartości siarki w paliwach żeglugowych. W nowelizacji doprecyzowano także kwestie dotyczące procedury zmiany paliwa na statkach oraz prowadzenia związanej z tym dokumentacji; postępowania kapitana statku w przypadku braku możliwości zakupu paliwa o wymaganej zawartości siarki; publicznego udostępniania przez dyrektora urzędu morskiego listy dostawców paliw żeglugowych. Zaostrzenie przepisów dotyczących zawartości siarki w paliwach żeglugowych ma się przyczynić do poprawy środowiska naturalnego m.in. jakości powietrza w strefach przybrzeżnych. Senackie poprawki dotyczą m.in. uzupełnienia przepisów o umożliwienie dyrektorowi Urzędu Morskiego kontrolowania ksiąg z zapisami na temat zrzucania przez statki paliwa zawierającego zbyt dużą ilość siarki, dodania przepisu o karach dla kapitana statku, jeśli takie zapisy nie są prowadzone lub przedstawiane.

Nowelizacja ustawy o dochodach jednostek samorządu, wywodząca się z projektów: poselskiego i rządowego, została przyjęta bez poprawek. Wprowadza ona nowe zasady obliczania wysokości i podziału środków przekazywanych przez bogatsze województwa na rzecz uboższych (tzw. janosikowego) w 2015 r. Ustawa stanowi wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 marca 2014 r., który uznał za niezgodny z konstytucją mechanizm obliczania wysokości wpłat województw do budżetu państwa oraz zasady podziału części regionalnej subwencji ogólnej dla województw. Nowelizacja przewiduje m.in. podniesienie progu dochodów, powyżej którego województwa będą musiały dokonywać wpłat do budżetu państwa na rzecz innych regionów. Będzie to 125 proc. średnich dochodów podatkowych dla wszystkich województw sprzed dwóch lat. Dotychczas próg ten wynosił 110 proc. W ustawie określono też maksymalną wysokość janosikowego wpłacanego przez województwa. Ma to być nie więcej niż 35 proc. dochodów podatkowych sprzed dwóch lat. Ponadto możliwe będzie obniżenie wpłat do budżetu państwa na rzecz innych województw w przypadku słabszej koniunktury gospodarczej. Znowelizowane przepisy przewidują, że dotacja z budżetu państwa dla samorządów w 2015 r., m.in. na budowę, remonty i utrzymanie dróg wojewódzkich, wyniesie 268 mln zł. Chodzi o to, by żadne z województw nie straciło w wyniku wprowadzanych zmian.