Andrzej Pająk

Senat podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Ma on na celu wyeliminowanie dwóch braków w ustawie z 27 września 2013 r. Pierwsza zmiana wprowadza uprawnienie dla stron do zwrócenia się do sądu z wnioskiem o zobowiązanie innej strony lub innego podmiotu do wydania materiału mogącego stanowić dowód w sprawie. Przepis obejmuje zarówno te sytuacje, w których uzyskanie przez stronę dowodu napotykać będzie znaczne trudności, jak i te, w których samodzielne uzyskanie dowodu będzie w ogóle niemożliwe. Przykładem takiej sytuacji może być np. potrzeba uzyskania informacji chronionej tajemnicą bankową lub informacji pozostającej w dyspozycji organów władzy publicznej albo organów samorządów gospodarczych lub zawodowych, nie mieszczącej się w pojęciu „informacji publicznej” w rozumieniu ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Druga zmiana polega na dodaniu możliwości sporządzenia uzasadnienia wyroku ograniczonego jedynie do wyjaśnienia podstawy prawnej tego wyroku i wymiaru kary. Uprawnienie to pozwoli zmniejszyć obciążenie pracą sądu, a jednocześnie nie spowoduje zmniejszenia gwarancji procesowych stron. Prowadzić będzie do przyspieszenia postępowania między instancyjnego oraz może służyć podniesieniu jakości sporządzanych uzasadnień, które odnosić się będą jedynie do niektórych kwestii, co pozwoli sądowi na skoncentrowanie się na wyjaśnieniu podstawy prawnej wyroku oraz zagadnieniach wskazanych we wniosku strony.

Izba bez poprawek przyjęła ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty. Rządowa nowelizacja była rozpatrywana w Sejmie w trybie pilnym. Ma ona na celu umożliwienie ministrowi oświaty i wychowania oraz ministrowi kultury i dziedzictwa narodowego zlecenia opracowania i wydania podręczników lub ich części, które będą dopuszczone do użytku szkolnego z mocy prawa. W obowiązującym stanie prawnym nie istnieje mechanizm pozwalający na taki tryb. Dopuszczenie podręcznika do użytku następuje w drodze decyzji administracyjnej, którą wydaje właściwy minister. W następstwie nowelizacji dyrektor szkoły będzie mógł podać do publicznej wiadomości zestaw podręczników, które będą obowiązywać od początku następnego roku szkolnego, w uznanym przez siebie terminie, a nie jak do tej pory do dnia 15 czerwca.

Senat uchwalił bez poprawek nowelizację ustawy o funduszu sołeckim. Celem nowelizacji jest zwiększenie – o 15 proc. – liczby gmin, w których zostanie utworzony fundusz sołecki, czyli do poziomu 70 proc. Aby uzyskać ten wynik, przewidziano zwiększenie o 10 punktów proc. wysokości zwrotu z budżetu państwa wydatków ponoszonych w ramach funduszu sołeckiego. Przepisy nowej ustawy doprecyzowują i usuwają niektóre rozwiązania poprzedniej regulacji, które stanowiły barierę dla rozwoju tej inicjatywy lokalnej. Fundusz sołecki to forma budżetu partycypacyjnego, który jest tworzony głównie na terenach wiejskich. Składają się na niego wyodrębnione w budżecie gminy środki, stanowiące system wsparcia inicjatyw lokalnych. Obliczane na podstawie ustawy środki są przekazywane do dyspozycji poszczególnym sołectwom. Wydatki wykonane w ramach funduszu są w części refundowane przez budżet państwa. Decyzja o tym, czy utworzyć fundusz sołecki, pozostaje w gestii rad gmin. Ustawa usuwa też bariery dla rozwoju funduszy sołeckich. Zaproponowano m.in, by uchwała podejmowana przez radę gminy o utworzeniu funduszu sołeckiego miała charakter permanentny, czyli obowiązujący do czasu zmiany decyzji, zamiast dotychczasowej corocznej uchwały władz gminy w tej sprawie. Rozwiązanie to ma zwiększyć trwałość i stabilizację funduszy sołeckich, umożliwiając społecznościom planowanie przedsięwzięć w dłuższym okresie. Nowe przepisy mają umożliwić realizację wspólnych przedsięwzięć przez sołectwa z terenu danej gminy. Każde z sołectw ma uchwalać oddzielnie wniosek dotyczący wspólnego przedsięwzięcia. Umożliwi to kumulowanie środków funduszu na realizację większych inwestycji.

Senatorowie przyjęli także bez poprawek nowelizację ustawy o izbach rolniczych oraz niektórych innych ustaw. Jej celem jest przedłużenie okresu obowiązywania dotacji z budżetu państwa do składek w ponadnarodowych organizacjach rolniczych reprezentujących interesy zawodowe rolników indywidualnych wobec instytucji Unii Europejskiej – dla rolniczych organizacji zawodowych i samorządowych. Dotychczasowe dofinansowanie wygasło z końcem 2013 r. Ustawa przedłuża dofinansowanie o rok – do końca 2014 r. Składki rolnicze muszą być zapłacone do połowy roku. W przeciwnym razie polskie organizacje nie będą miały prawa głosu.

Senat wprowadził cztery poprawki do ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw, wywodzącej się z projektu rządowego. Przewiduje ona utworzenie przy Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców krajowego punktu kontaktowego, którego zadaniem będzie wymiana informacji z krajowymi punktami kontaktowymi innych państw unijnych. Nowelizacja dotyczy polskich kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego w krajach Unii i kierowców z państw członkowskich UE łamiących przepisy w Polsce. Wymiana informacji będzie odbywała się w systemie teleinformatycznym za pośrednictwem istniejącego już europejskiego systemu EUCARIS. Informacje o zagranicznych kierowcach, ich pojazdach i dokonanych przez nich przewinieniach drogowych w Polsce z krajowego punktu kontaktowego będą otrzymywały: policja, Inspekcja Transportu Drogowego, straże miejskie, Służba Celna i Straż Graniczna.

Izba wprowadziła też pięć poprawek do ustawy o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw, której projekt opracował rząd. Wprowadza ona rozwiązania wychodzące naprzeciw oczekiwaniom środowisk naukowo-badawczych oraz kultury i sztuki. Ustawa ta podnosi próg, od którego należy prowadzić zamówienia publiczne, z 14 do 30 tys. euro (dla wszystkich podmiotów), zaś dla instytutów naukowych i uczelni wyższych – odpowiednio – do 134 tys. i 207 tys. euro. Nowelizacja obejmuje też instytucje kultury. W jej myśl biblioteki będą mogły rozpisywać przetargi na zakupy o wartości przekraczającej 207 tys. euro. Wyłączone z reżimu ustawy są dostawy lub usługi służące wyłącznie do celów prac badawczych, eksperymentalnych, naukowych lub rozwojowych, które nie służą prowadzeniu przez zamawiającego produkcji seryjnej. Wyłączone z reżimu ustawy są też dostawy lub usługi z zakresu działalności kulturalnej związanej z organizacją wystaw, koncertów, konkursów, festiwali, widowisk, spektakli teatralnych, przedsięwzięć z zakresu edukacji kulturalnej lub z gromadzeniem zbiorów muzealnych i bibliotecznych, jeżeli zamówienia te nie służą wyposażaniu zamawiającego w środki trwałe przeznaczone do bieżącej obsługi jego działalności.

Bez poprawek Senat przyjął ustawę o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego. Projekt tej ustawy przygotował Senat w związku z koniecznością dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Ustawa wprowadza możliwość wniesienia zażalenia na orzeczenia dotyczące zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zarówno sądu pierwszej, jak i drugiej instancji. Jednocześnie w przypadku orzeczeń sądu drugiej instancji, co do których jak dotąd nie dopuszczano możliwości wniesienia zażalenia, określa tryb oraz sąd właściwy do jego rozpoznania. Trybunał Konstytucyjny był zdania, że dotychczasowy stan prawny godzi w prawa adwokatów oraz radców prawnych, którzy, spełniając obowiązek nałożony na nich ustawą, podejmują się zastępstwa procesowego osób niezamożnych, a tym samym nawiązują szczególną relację z państwem, które odpowiada za finansowanie wymiaru sprawiedliwości, w tym również za zapewnienie jednostkom równego dostępu do sądu, bez względu na ich sytuację majątkową. Trybunał zauważył przy tym, że brak jest podstaw dla przyjęcia, iż pomoc prawna świadczona z urzędu ma charakter nieodpłatny. Należny pełnomocnikowi zwrot kosztów trzeba więc postrzegać jako prawo majątkowe, które podlega konstytucyjnej ochronie.

Jedną poprawkę Izba wprowadziła do ustawy o zmianie ustawy o Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Był to projekt poselski. Nowelizacja wprowadza możliwość współfinansowania działalności statutowej uczelni przez ministra właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych. Zatem Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji będzie mogło współfinansować działalność ChAT. Dotychczas stan prawny nie pozwalał ministrowi administracji i cyfryzacji – który w zakresie obowiązków ma politykę wyznaniową – na finansowe wspieranie tej jedynej publicznej uczelni ekumenicznej. Dotacja, którą akademia otrzymuje z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, nie wystarcza, by pokrywać koszty wynajmu jej siedziby.

Bez poprawek senatorowie uchwalili dwie ustawy ratyfikacyjne przygotowane przez rząd. Pierwsza to ustawa o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Liberii o wymianie informacji w sprawach podatkowych, podpisanej w Nowym Jorku 7 sierpnia 2013 r. Jest to pierwsza umowa między Polską a Liberią o wymianie informacji w sprawach podatkowych. Spowoduje ona, że Liberia zostanie wykreślona z listy krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową, określonych w rozporządzeniu ministra finansów. W przypadku Polski umowa dotyczy podatku dochodowego od osób prawnych, podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku VAT. Zaś w przypadku Liberii dotyczy wszelkich podatków bez względu na ich rodzaj i nazwę, nałożonych w dacie podpisania umowy.

Druga to ustawa o ratyfikacji Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Malezji w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu oraz Protokołu do tej Umowy, podpisanych w Kuala Lumpur 8 lipca 2013 r. Jest to nowa umowa, dostosowująca stan prawny do współczesnych wymogów wynikających z przystąpienia Polski do Organizacji Współpracy Gospodarczej z Zagranicą (OECD) i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Obecnie obowiązująca umowa międzyrządowa została podpisana w 1979 r.