Od mszy św. w intencji Polonii świata w Polskim Kościele w Budapeszcie rozpoczęły się 2 maja 2016 r. obchody Dnia Polonii i Polaków poza granicami. Marszałek Senatu Stanisław Karczewski wraz z delegacją spędza ten dzień z węgierską Polonią. „Zaczynamy wizytę od mszy św., by podziękować księżom w polskim kościele za to, że Polonia gromadzi się wokół Kościoła, za podtrzymanie wiary, języka i polskiej tradycji. Rola kościoła jest nie do przecenienia w podtrzymywaniu polskości” – mówił marszałek witając się z przedstawicielami Polonii w Domu Polskim.
W skład polskiej delegacji weszli: wiceprzewodniczący Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granic – senatorowie Maciej Łuczak i Jan Maria Jackowski, członkowie tej komisji senatorowie Małgorzata Kopiczko, Andrzej Pająk, Michał Potoczny, Antoni Szymański oraz senator Dorota Czudowska wiceprzewodnicząca Polsko-Węgierskiej Grupy Parlamentarnej, poseł Leonard Krasulski wiceprzewodniczący sejmowej Komisji Łączności z Polakami za Granicą, a także wiceminister spraw zagranicznych Jan Dziedziczak.
W Domu Polskim w Budapeszcie polska delegacja spotkała się z przedstawicielami tutejszej Polonii i zwiedziła Muzeum i Archiwum Węgierskiej Polonii oraz siedzibę Ogólnokrajowego Samorządu Polskiego. Marszałek podkreślił, że cieszy się, iż to właśnie razem z węgierską Polonią obchodzi to święto. Zaznaczył, że relacje polsko-węgierskie są bardzo dobre, ugruntowane przez historię. Oba narody cechuje umiłowanie wolności. Takie wspólne świętowanie buduje wspólnotę narodową.
Marszałek Karczewski powiedział, że Polonia węgierska jest modelowo zorganizowana. Gromadzi się wokół Kościoła i w związku z tym budowa tej wspólnoty ma wymiar duchowy. Podkreślił, że priorytetem dla Senatu będzie wspieranie nauki języka polskiego i mediów, bo, jak powiedział marszałek – to ważne byśmy mogli sie komunikować. Rzecznik mniejszości polskiej w węgierskim parlamencie, posłanka Csucs Laszlo Gyorgine powiedziała, że swiętowanie Dnia Polonii z polską delegacją to symboliczny gest, bo „była z nami w tym dniu Polska”. Dodała, że Polonia węgierska od zawsze pielegnowała język, kultrę i polskie tradycje. Podkreśliła, że Polonia nadal będzie dbać o dobre imię Polski i Polaków poza granicami. Ambasador Polski na Węgrzech Roman Kowalski powiedział, że „Polacy byli na Węgrzech od zawsze i zadaniem Polonii jest niesienie dalej przyjaźni polsko-węgierskiej. „To wyjatkowy dzień, bo relacje obu narodów są wyjatkowe” – powiedział ambasador. Marszałek Senatu wręczył akt nadania obywatelstwa polskiego Peterowi Dobrowieckiemu.
Marszałek Senatu spotkał się ponadto z przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego Węgier László Kövérem. Witając polską delegację przewodniczący powiedział, że czuje się zaszczycony, że marszałek Senatu z delegacją ten dzień świętuje w Budapeszcie. Podkreślił, że rok 2016 to rok solidarności polsko-węgierskiej. Dodał, że kontakty parlamentarne między obu krajami są bardzo intensywne. Wspomniał niedawną wizytę w Poznaniu z okazji 1050. rocznicy chrztu Polski i spotkanie w Pradze szefów parlamentów państw Grupy Wyszehradzkiej. Politycy rozmawiali o Polonii na Węgrzech. Była to okazja, by podziękować władzom węgierskim za stworzenie dobrych warunków do prowadzenia polonijnego życia, do nauki w języku polskim. Rozmowy dotyczyły też planowanych przedsięwzięć w ramach Grupy Wyszehradzkiej. W połowie roku Polska przejmuje przewodnictwo w tej Grupie. W związku z tym w naszym kraju odbędzie się m.in. spotkanie szefów parlamentów V4. Politycy rozmawiali także o przyszłości Unii Europejskiej. Marszałek Karczewski podkreślił, że władze węgierskie mają podobne do Polski stanowisko w tej kwestii.
Senatorowie złożyli wieniec pod pomnikiem Imre Nagya. Marszałek Senatu odsłonił tablicę pamięci Tamása Salamona Rácza. W uroczystości wziął udział wiceprzewodniczący Zgromadzenia Narodowego Węgier Janos Latrocai oraz rodzina Tamasa Salamona Racza. Pełnił on funkcję sekretarza generalnego Węgiersko-Polskiego Komitetu Pomocy Uchodźcom. Pomagał polskim uchodźcom podczas II Wojny Światowej. Dzięki jego niezłomnej postawie udało się ocalić życie wielu naszych rodaków. Postać Tamása Salamona-Rácza skazana przez komunistów na zapomnienie jest przywracana świadomości historycznej obu narodów. Następnie delegacja złożyła kwiaty pod pomnikiem Męczenników Katynia. Uroczystości polonijne zwieńczył koncert wybitnego węgierskiego pianisty Alexa Szilasi.
Dzień Polonii i Polaków za Granicą został uchwalony z inicjatywy Senatu w 2002 roku. To święto jest wyrazem wdzięczności naszego kraju za wkład Polaków żyjących za granicą w odzyskanie przez Polskę niepodległości, za wierność i przywiązanie do polskości oraz pomoc krajowi w potrzebie.
Od kilku lat przyjął się zwyczaj świętowania Dnia Polonii w krajach zamieszkania naszych rodaków. Do tej pory delegacja Senatu obchodziła ten dzień z Polakami m.in. w Atenach, Petersburgu, Kanadzie, na Ukrainie, w Czechach.
W tym roku, ten Dzień obchodzony jest na Węgrzech z kilku powodów. Senat podjął uchwałę w sprawie ustanowienia roku 2016 Rokiem Solidarności Polsko-Węgierskiej na pamiatkę 60. rocznicy Antykomunistycznego buntu w Poznaniu oraz 60. rocznicy powstania na Węgrzech. Węgry natomiast ogłosiły lata 2016-2017 – latami kultury węgierskiej w Polsce. Od najdawniejszych czasów oba kraje łączy historia, umiłowanie wolności i walka o suwerenność. Świętowanie na Węgrzech będzie okazją, by podziękować tutejszej Polonii za jej aktywność i przywiązanie do polskości.
Wprawdzie Polonia na Węgrzech nie jest zbyt liczna, szacuje się, że mieszka tu ok. 10 tys. osób pochodzenia polskiego, ale jest bardzo aktywna. Na Węgrzech działają liczne Samorządy Mniejszości Polskiej, działają tu organizacje polonijne takie jak: Polskie Stowarzyszenie Kulturalne im. J. Bema, Stowarzyszenie Polskie pod wezwaniem św Wojciech, Stowarzyszenie im. Jana Sobieskiego. Polonia węgierska cieszy się prawami mniejszości narodowej, stosunki mniejszości polskiej z władzami tego kraju układają się wzorcowo. Mniejszość polska ma swojego reprezentanta w węgierskim parlamencie, to Rzecznik Narodowości Polskiej w Węgierskim Zgromadzeniu Narodowym, dr Halina Csúcs Lászlóné; posłanka, jednocześnie przewodnicząca Ogólnokrajowego Samorządu Mniejszości Polskiej na Węgrzech. Na Węgrzech bez przeszkód polskie dzieci mogą się uczyć w języku polskim w Szkolnym Punkcie Konsultacyjnym w Budapeszcie. Kształcenie obejmuje szkołę podstawową, gimnazjum i liceum. Istnieje też Węgierska Szkoła Nauczania Języka Polskiego prowadzona przez Samorząd Mniejszości Polskiej, mająca 10 oddziałów na terenie kraju. Interesującą instytucją jest Muzeum i Archiwum Polonii Węgierskiej. Zbiory zawierają eksponaty dotyczące historii węgierskiej Polonii oraz historii powiązań polsko-węgierskich. Pieniądze na bieżące funkcjonowanie zapewnia strona węgierska ze środków przeznaczonych na działanie instytucji mniejszości narodowych. Na Węgrzech ukazują się media polonijne: miesięcznik Polonia Węgierska oraz kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Kulturalnego Głos Polski i działa też Redakcja Polska Radia Węgierskiego.
